- Portrait
Door Mélanie Noiret
Blond en zongebruind doorklieft ze de oceanen en de wereldzeeën. Wees gerust, we proberen hier niet het verhaal te vertellen van een kleine zeemeermin die haar prins gaat ontmoeten. Hélène Delcommune mag dan wel blond en zongebruind zijn, ze staat stevig met beide benen op de grond en daar heeft ze geen magie voor nodig. Hélène heeft haar schattige schelpensnoer en die vervelende vissenstaart al lang geleden ingeruild voor een donker duikpak. Al 25 jaar dompelt ze zich onverzadigbaar onder in alle wateren van de wereld, waardoor ze inmiddels het indrukwekkende aantal van 10.000 duiken op haar naam heeft staan.
Maar onverzadigbaar wil niet zeggen inhalig. Hoewel haar passie voor deze sport altijd al onwrikbaar is geweest, heeft ze vanaf het begin elke gulzigheid afgewezen. Waarom zouden we zwemmen in water waarvan de biotoop dood is, als het ware verslonden door de onmetelijke vraatzucht van de mens? Hélène Delcommune spant zich onophoudelijk in, met de verschillende organisaties die ze heeft opgezet, om deze tendens om te buigen.
De verslaving
Bijna letterlijk in slaap gewiegd door de avonturen van commandant Jacques Cousteau, heeft Hélène altijd al zelf willen uitvissen wat er ‘daar beneden’ is. Na lang aandringen kreeg ze haar ouders zover dat ze haar duiklessen cadeau deden. ‘Ik had er meteen een hekel aan’, vertelt ze. ‘Na die eerste les had het voor mij gerust mogen stoppen. Maar ik was nog maar net uit het water of mijn ouders vertelden me dat ze me al hadden ingeschreven voor een lessenreeks en dat ik die moest volgen. Dat was verschrikkelijk in het begin. We doken in Bretagne. Het was koud en grijs. Ik had meteen door dat dit soort duiken in die omgeving absoluut niets voor mij was. Maar ik heb volgehouden en daarna ben ik gaan reizen om te duiken. Het is een echte passie geworden, een soort verslaving.’
Dat is volgens haar niet eens ongewoon: ‘Vraag dat maar aan alle beoefenaars. Duiken is een sport die al heel snel een obsessie wordt. Als je eenmaal begonnen bent, wil je blijven doorgaan. Het is zelfs zo dat ik stellen aanraad om samen op les te gaan. Want als maar een van de twee duikt en ze gaan samen op vakantie, dan wil de duiker het grootste deel van de tijd niets anders doen, de hele dag door, en zoiets kan frustrerend zijn voor de partner.’
Hélène heeft een simpele verklaring voor die verslaving: ‘Onder water ben je gewichtloos. Je voelt niets meer, je bent licht. Op zich gebeurt er weinig. Ik zeg dikwijls dat dit de meest luie sport is, maar tegelijkertijd is het ook heel compleet en moet je hele lichaam zich inspannen.’ Ze voegt eraan toe: ‘Het aspect avontuur of ontdekking is natuurlijk heel belangrijk. Een duiker wil altijd verder gaan, dieper, hij wil altijd zijn eigen grenzen verleggen, maar ook de grenzen die door de sport zelf worden opgelegd. Duiken is een sport vol verboden die de duikers bijna systematisch proberen te omzeilen. Bovendien zijn alle oceanen ter wereld verschillend. Die veelheid aan werelden is fascinerend. Elke 100 meter kan je iets totaal anders ontdekken.’ Op die manier, terwijl ze haar passie beoefent en er al twaalf jaar over vertelt, probeert Hélène het massavernietigingstoerisme onder druk te zetten.
De opstand
Hélène is een groot voorstander van ‘schoon’ toerisme. Dat is een andere passie die ze al heel lang heeft, sinds ze op 21-jarige leeftijd begon als ambtenaar bij de toeristische dienst van Luxemburg, waar ze geboren is. ‘Ik haat het soort toerist dat nergens respect voor heeft, de onverantwoordelijke mensen die ergens komen, zonder nadenken consumeren en dan weer vertrekken. Die zich nergens iets van aantrekken. Ik heb altijd het gevoel gehad dat ik mijn verantwoordelijkheid moet nemen en een voortrekker moet zijn van duurzaam toerisme. Op mijn kleine, plaatselijke niveau heb ik geprobeerd om een aantal zaken te veranderen, om projecten in gang te zetten voor verantwoordelijk toerisme. Toen, in de jaren negentig, was dat niet gemakkelijk. Ik was de boksbal van verenigingen, natuurparken, de administratie…’
Na een zwangerschapsverlof van een jaar vertrekt Hélène alleen naar Egypte, naar Hurghada, uiteraard om er te gaan duiken. ‘Een reis die alles veranderde.’ Op de dag dat ze terugkomt in Luxemburg, neemt ze direct ontslag en start ze meteen met een cursus om professioneel duikinstructrice te worden. Vanaf dat moment wordt haar leven gekenmerkt door min of meer lange verblijven in duikcentra: in Egypte, Dubai, de Dominicaanse Republiek, Abu Dhabi. ‘Ik gaf privécursussen aan een welgestelde klantenkring. Ik hield me vooral bezig met management, marketing en communicatie. Op een gegeven moment heb ik de deur achter me dichtgegooid. In die centra denken ze alleen maar aan winst en niet aan het milieu. Ik was diep gekwetst door die toeristen, die voor niets respect hebben. We moeten ons ervan bewust zijn dat we koraal kapot kunnen maken als we duiken en de meeste mensen trekken zich daar niets van aan. Ik wilde geen les meer geven volgens de regels van die centra, maar volgens mijn eigen regels.’ Hélène neemt haar duikbril en haar flessen en gaat op zoek naar nieuwe avonturen, maar dit keer op haar eigen manier.
De manier van Hélène
De lievelingslocaties van Hélène zijn vrij van al te ingrijpende activiteiten door mensen die zich niet bewust zijn van de onmeetbare schoonheid van de zeebodem en de extreme broosheid ervan. Hélène is niet egoïstisch en wil die schatten graag delen met gelijkgestemden, als die tenminste bereid zijn om haar regels te accepteren. Met een grote mond en een flinke dosis humor stuurt de instructrice haar leerlingen met gezag en gezond verstand naar dat idee van haar. Het idee dat ‘duiken geen doel is op zich, maar een instrument om het ecosysteem van een plaats te ontdekken, weg van de platgetreden paden, weg van het massavernietigingstoerisme.’
Op die manier, en in slechts een paar jaar tijd, is ‘Hélène’ een merknaam geworden die staat voor een bepaalde manier van duiken en van toerisme in het algemeen. In 2010 richt ze Helene Diving Belgium op. Het principe: privécursussen op maat, afgestemd op de agenda en het tempo van de leerling. Helene Diving Belgium werkt in België samen met veertien privézwembaden, waar haar leerlingen iedere dag en ieder uur terechtkunnen. Flexibele en snelle cursussen, echt op maat gemaakt en volkomen veilig. ‘De club heeft geen filosofie. Die zijn er al genoeg, op elke hoek van de straat in België.’
Hélène wordt bijgestaan door een groep instructeurs die ze zelf heeft opgeleid. De sleutel van het succes is dat je met een opleiding van een paar dagen een levenslang duikbrevet krijgt dat over de hele wereld geldig is. ‘Na een jaar stond Helene Diving in België op de tweede plaats wat betreft het aantal uitgegeven duikbrevetten. En we waren het eerste Belgische duikcentrum dat de Ecologische Award kreeg.’ Naast privécursussen in zwembaden organiseert Helene Diving Belgium ook duurzame duikvakanties op unieke plekken. In het kielzog van dit Belgische succes richt ze in 2013 Helene Diving Sinaï op, een centrum met vestigingen in twee Egyptische badplaatsen: Nuweiba (aan de Rode Zee) en Abu Galum (Golf van Akaba). Deze locaties hebben allebei hun eigenheid bewaard en hun riffen zijn in goede conditie. Als een logisch gevolg van haar zorg voor het milieu wil Hélène niet met de grote massa werken, maar alleen met kleine groepjes van zes tot acht personen. Zij leren van haar of van haar instructeurs hoe je kunt genieten van de natuur terwijl je die ook respecteert en beschermt.
Sinds januari 2014 is er ook Helene Travels, dat complete reizen organiseert. Safari’s met duikgelegenheid op maagdelijke plaatsen in Italië, Japan, Cuba, Roemenië en Rusland. ‘Dat zijn niet de meest eenvoudige reizen’, vertelt Hélène er eerlijkheidshalve bij. ‘De luxe bestaat hier niet uit het logeren in een vijfsterrenhotel, maar uit de eenvoud en de intimiteit van een verblijf in uitzonderlijke en gezonde omstandigheden, waar we proberen in contact te komen met de plaatselijke bevolking. Ik zou met honderd mensen kunnen reizen en daardoor de prijzen verlagen, maar dan zou ik de zorg voor het milieu niet meer kunnen garanderen, of het comfort van mijn klanten. Duiken met honderd mensen of met zes, ik verzeker je dat de sfeer anders is. En dan heb ik het nog niet eens over de impact op de riffen.’
Van een heel andere orde is de recente oprichting van de Helene Foundation, waar nog aan gewerkt wordt. Gedurende al die jaren waarin ze nauw contact had met Egyptische bedoeïenen werd Hélène zich ervan bewust dat die mensen vaak niet eens de meest basale kennis hebben van eerste hulp. ‘De vrouwen zijn vaak alleen met de kinderen. Als er dan een ongeluk gebeurt, zijn ze zo ver verwijderd van alles, dat hulp vaak te laat komt. Wat vaak niet had gehoeven, als de eerste zorgen correct waren toegediend. Maar ze hebben geen enkele kennis en ze durven niets te doen. Met deze stichting wil ik hun overlevingskansen vergroten door de vrouwen gratis eerstehulplessen aan te bieden. Het is de bedoeling dat een opgeleide vrouw daarna zelf anderen kan opleiden enzovoort. Ik heb erover gesproken met Artsen zonder Grenzen en zij zijn van mening dat dit echt nuttig kan zijn.’
Wat het ecosysteem betreft, bestaat de filosofie van Hélène er niet in om de schade te herstellen, maar wel om die te voorkomen. ‘Problemen moet je aan de basis aanpakken.’
HÉLÈNE IS…
Helene Diving Belgium
Helene Diving Sinaï
Helene Travels
→ individuele duiklessen, flexibel, volledig op maat en veilig, vanaf 8 jaar;
→ reizen naar de mooiste plekken ter wereld die nog intact zijn en ontdekkingstochten buiten de platgetreden paden en wars van massatoerisme;
→ uitsluitend in kleine groepen;
→ gegarandeerd duurzaam toerisme;
→ mogelijkheid om een reis op maat te boeken;
→ online theoretische duikcursussen;
→ de mogelijkheid om een privéjacht te reserveren in Sainte-Lucia (Caraïben) voor maximaal zes personen voor een luxueuze cruise;
→ en nog veel meer.