Kan hyperactiviteit een diepgewortelde verlegenheid genezen? Het is in elk geval gelukt voor deze performer die nu eindelijk artiest durft te zijn. Jacques Mercier nadert zijn zeventigste verjaardag, maar heeft nog genoeg werk en projecten om meerdere levens te vullen.

Hoeveel uitzendingen, lezingen, voorstellingen en boeken van Jacques Mercier zijn er nodig om een overzicht te geven van zijn leven en zijn carrière (hoewel hij niet van dat woord houdt)? Waarschijnlijk zijn het er veel: op een leeftijd waarop de meeste mensen zich eindelijk bezighouden met hun tuin, op reis gaan of voor de tv zitten, lijkt hij in een jaar tijd meer projecten te hebben dan in zijn veertigjarige loopbaan in de openbare media! Er zijn voorstellingen te verzorgen, boeken af te werken, lezingen te geven… Deze verteller – zo noemt hij zichzelf vooral - heeft het zelf moeilijk om de draad te volgen van zijn huidige activiteiten en zijn eigen rijke en gevarieerde geschiedenis. Maar tijdens een urenlang gesprek, waarbij van de hak op de tak gesprongen wordt en de kop en de staart soms wel erg ver uit mekaar liggen, komt er toch een rode draad tevoorschijn. Een logische boog uiteindelijk, die de verschillende levens van onze gastheer overspant. ‘Volgens Cocteau vormen op het einde, als je de wegenkaart van je leven openvouwt, alle kleine zijwegen uiteindelijk een lange rechte lijn: dat zal waarschijnlijk het geval zijn.’ We hebben tijdens onze ontmoeting de kleine wegen van het leven van Jacques Mercier gevolgd. Er tekent zich inderdaad een rechte lijn af. Een lijn die bestaat uit enthousiasme, verontwaardiging, nieuwsgierigheid, het gevoel Belg te zijn, nederigheid en vriendelijkheid – het kenmerk van een wijs man.

Over het belang van schaduw en poëzie
JM — Vanaf mijn veertiende, toen ik begon te werken bij Nord-Eclair in Moeskroen, kreeg ik de kans om achter de schermen artiesten te ontmoeten. Dat vond ik geweldig. Ik heb geleerd om geen etiketten te kleven op genres. Ik heb altijd de kunst naar de gewone mens willen brengen. Je kunt overal dingen vinden die je bevallen. Het werk achter de schermen, als journalist, paste goed bij mijn natuurlijke verlegenheid. Ik hield van die rol in de schaduw, ook al droomde ik af en toe van het podium. Ik heb misschien geleerd me te laten gaan in het schrijven en in voorstellingen. Ik probeer oprecht en helder te zijn, maar ik ben geen acteur. Ik kan vertellen. Dat is wat ik graag doe. Maar tegelijk performer en schrijver zijn is soms een tweesnijdend zwaard, het is geen voordeel in de literaire wereld. Erkenning? Ik ben nogal trots op de ‘Prix Jacques Mercier’ die de hogeschool ICHEC uitreikt! Die prijs wordt gegeven aan scripties waarin bijzondere aandacht wordt besteed aan het taalgebruik. Maar tot die prijs voor het eerst werd uitgereikt, dacht ik dat het een grapje was van vrienden bij ‘Jeu des Dictionnaires’. Ik zei tegen mezelf ‘Hoe is dit mogelijk?’, zonder vals bescheiden te willen zijn. Ik heb ook leerkrachten ontmoet, zoals in Nijvel, die mijn poëzie in de klas gebruiken. Het is erg ontroerend om je gedichten te horen voordragen door een knul van veertien.

Over het voordeel van een mengelmoes en een erg Picardisch gevoel Belg te zijn
JM — Ik woon tegenwoordig in Halle, in het ouderlijke huis van mijn vrouw, die Vlaamse is. Die uitwisseling die zo eigen is aan ons land, die vreemde mengelmoes van mentaliteiten, heb ik altijd een verrijking gevonden. Vergeet niet dat ik geboren ben in Moeskroen toen het nog Waals-Vlaanderen was, vóór de taalgrens. Mijn school viel rechtstreeks onder het gezag van Brugge, en ik herinner me nog goed dat ik de leerkracht tijdens de Franse les over ‘le lune’ en ‘la soleil’ hoorde praten. Ik heb toen gezworen dat me dat nooit zou overkomen en ik heb me sinds die tijd verdiept in het Frans. Je mag nooit je identiteit verloochenen, dat vind ik heel belangrijk. Je afkomst kennen en bewust accepteren. Daarom heb ik het ook moeilijk met de Waalse identiteit: ik was Picardiër en woonde in Vlaanderen. Wallonië was voor mij Luik, Charleroi… Maar ik kan me wel goed vinden in het idee van een ‘Picardisch Wallonië’. Ik ben een deel van die gemeenschap. Ik heb geen heimwee, ik woon er niet, maar ik weet waar ik vandaan kom. Ik werk trouwens op vraag van iemand, nadat ik het al honderd keer voor me uit heb geschoven, aan een korte roman die zich zal afspelen in Doornik.

Over het optimisme in de sociale netwerken
JM — Ik probeer elke ochtend iets positiefs te posten op mijn Twitteraccount. Ik ben tevreden met het leven dat ik heb en dat ik heb gehad. Dat wordt niet altijd goed opgenomen. Iemand heeft me al eens geschreven: ‘Het is ongepast om uw geluk zo tentoon te spreiden!’ Maar wie is meer ongepast? Ik ben van nature nogal wilskrachtig en optimistisch. Mijn bijbel is de evolutie van de dingen. In tegenstelling tot vele anderen geloof ik niet dat ‘het vroeger beter was’. Het was ‘vroeger’ niet beter. Ik heb veel vertrouwen in de jeugd, die tegenwoordig de ongelooflijke kans heeft om zijn stem te kunnen laten horen. En dan vriendelijkheid, dat kun je niet afdwingen. Ik ben ertoe geneigd, ik heb de dingen altijd eerder met diplomatie geregeld dan met de wet.

Over de interesse in pianolessen en Gilbert Bécaud
JM — Op het moment van ons gesprek bereid ik me voor op de Muzikale Nacht in het park van Seneffe. Ik lees er, met muzikale begeleiding, voor uit de brieven tussen Chopin en Georges Sand. Het is iets prachtigs, een gekwetste artiest die zich vastklampt aan die liefde… Ik hou veel van Chopin. Jaren geleden, in 1967, heb ik tijdens een cruise voor de radio de kans gehad om op zijn piano te spelen. Dat was in het kartuizerklooster op Mallorca. Ik blijf spelen, op het gehoor, en het wordt een gewoonte om op avonden onder vrienden verzoeknummers te brengen. Ik heb tijdens mijn kindertijd in Moeskroen privélessen gevolgd bij een organist van de parochie, een heel serieuze man. Ik was er dol op. Maar op een dag had ik een partituur van Bécaud gekocht. Dat was in de jaren vijftig, de tijd van de 78 toerenplaten. Ik vroeg hem of we dat konden spelen. Hij keek me koud aan en verscheurde de parti tuur voor mijn ogen: ‘Geen sprake van, we spelen geen straatmuzikanten.’ Ik heb tot het einde van het jaar gewacht, maar ik heb toen nooit meer piano gespeeld. Ik was verlegen, hypergevoelig, maar hij had me gechoqueerd. Daardoor heb ik nu een afkeer van onverdraagzaamheid en hokjesdenken. Die piano is een groot gemis. Mijn oom speelde in een nachtclub in Blankenberge, mijn moeder speelde erg goed, een van mijn zonen is jazzmuzikant. Ik zou een ander leven gehad hebben als ik ermee was doorgegaan, maar nu heb ik waarschijnlijk beter geleefd! Piano en muziek zijn bij mij op het podium bijna altijd van de partij, net als jazz in mijn dagelijkse leven. Ik ben begonnen als assistent bij een jazzuitzending. Ik ben erin ingewijd. De voorstelling die ik met mijn zoon Stéphane voorbereid, zal daarmee te maken hebben: in de sfeer van jazzcafés terugkomen op de geschiedenis en de standards van deze wondere wereld. Ik ben altijd zo geweest: ik ben multimediaal.

Over het avontuur van de Belgische chocolade
JM — De chocoladecultuur heb ik leren kennen na een lunch met mijn uitgever, bij een buitengewone chocolademousse. Dat België het land van de chocolade is geworden, zonder ook maar één cacaoboom, dat fascineert me nog altijd. Ik ben een ontwikkelde liefhebber geworden. En zelfs al kunnen we niet meer zeggen dat de Belgische chocolade de wereld domineert, we hebben nog steeds de beste ambachtslui ter wereld. Mensen als Benoît Nihant en Pierre Marcolini zijn bij alles betrokken, van de keuze van de plantage tot de winkel. Dat zijn echte, moderne avonturiers. Ze hebben een heel nieuwe, soms verfijnde aanpak, maar het is een cultuur die je je eigen moet maken. Marcolini is de Sollers van de chocolade. Ik heb het volledige werk van Sollers gelezen, en ik was er weg van!

Jacques Mercier…

Man van de letteren

Niets om het lijf, het is een erkenning die hem doet blozen: Wikipedia heeft Jacques Mercier als schrijver geboekstaafd. Hij heeft bijna zestig boeken op de teller – veel journalistieke werken, zijn eerste beroep, maar ook enkele mooie boeken, en niet te vergeten poëzie, essays en fictie. Altijd werden ze uitgebracht door Belgische uitgeverijen. Hij werd opgemerkt en erkend sinds zijn Maître Gustave. Bijna zijn volledige oeuvre wordt nu opnieuw uitgegeven in digitale vorm. En er zijn nog meer boeken onderweg.

Man van het toneel

In zijn veertigjarige carrière is hij overal backstage geweest, maar hij heeft tot zijn drieënzestigste gewacht om zelf het toneel te bestijgen. Hij is niet van plan er ooit nog af te komen. Een eerste voorstelling met Nara Noïan, een reeks waar hij (bijna) alleen op het toneel staat en afwisselend met humor, poëzie, vrienden of muziek verhalen vertelt. Tussen zijn diverse andere activiteiten door werkt Jacques Mercier aan een voorstelling over jazz met zijn zoon Stéphane, een jazzmuzikant. Er zijn al een twintigtal data gepland in 2013. Er volgen er nog meer.

Man van de radio

Meer nog dan een man van de radio, was Jacques Mercier de man, de stem en daarna het gezicht van de RTBF. Elke keer won hij de jackpot van het succes en de populariteit. Vanaf 1963 maakte hij furore met Stéphane Steeman in Dimanche musique, nadat hij er als assistent terechtkwam voor een aflevering over jazz. En Le Jeu des Dictionnaires, dat opgenomen is in de eregalerij van de Belgische audiovisuele media, hoeft niet meer voorgesteld te worden. Meer dan twintig jaar op tv, meer dan twintig jaar gelach. Hij heeft zijn rol van ernstige clown en aangever nooit naast zich neergelegd. Zijn vertrouwde stem is sindsdien nog vaak op de antenne te horen.

Man van de televisie

Niet alleen Le Jeu des Dictionnaires, maar ook L’empire des médias, Forts en Tête, La Télé infernale, Bonny & Clyde… Jacques Mercier heeft tientallen jaren lang voor mooie avonden gezorgd op de RTBF. Nog meer dan op de radio komt hier zijn talent voor popularisering tot uiting, wat van hem de belichaming heeft gemaakt van ontspanning in de publieke media. Deze hyperactieveling heeft officieel zijn laatste buiging gemaakt, maar hij is nu eenmaal zo: er staan ook nieuwe stukjes van Monsieur Dictionnaire met zijn vaste handlanger, Philippe Geluck, op zijn uitgebreide programma.

Man van de chocolade

Chocolade! De zoete zonde, de passie en het voornaamste onderwerp, naast de Franse taal, van veel lezingen van Jacques Mercier. Zijn eerste boek over dit onderwerp schreef hij in 1989. Er zijn er nog een tiental gevolgd. Het volgende, dat na de vakantie verwacht wordt, zal hulde brengen aan de pioniers en de laatste echte ambachtslui van de chocolade. Zo zijn er maar twaalf in de hele wereld, maar wel twee in België alleen. Een statistiek die hem in verwondering brengt en een onderwerp waarover deze man van de letteren, het toneel, de radio en de televisie nog lang niet het laatste woord gezegd heeft!

Carrément bon !

Namen, land van de chocolade! Wallonië en chocolade, dat is een liefdesgeschiedenis die ver teruggaat in de tijd. Jacques Mercier, onze Star Waw van dit nummer, is daar het levende bewijs van. Net zoals de plaats die hij bekleedt in het Jaar van de Smaak. Chocolade is een complex gegeven, met aan de basis een respectvol, delicaat en moeilijk ambacht. Daarom organiseren Waw en Carrément bon, onder leiding van meesterchocolatier Raphael Giot, speciaal voor de lezers van Waw een reeks cursussen over patisserie en chocolade. We herinneren eraan dat Raphael Giot op het jongste Wereldkampioenschap van de Patisserie (2009) de bronzen medaille heeft gewonnen met zijn uitzonderlijke Cristal de neige! Uw nederige dienaar kan u verzekeren dat het een heerlijke lekkernij is: ik heb het al zo vaak geproefd als maar mogelijk is. De Cristal de neige blijft met zijn zeven lagen één van de vaste waarden van deze ambachtsman. Van heinde en verre komen mensen dit proeven. Ik hoorde klanten zeggen dat het werkelijk ‘het neusje van de zalm’ is. Beter vind je niet!

Schrijf u in
Een wedstrijd bepaalt wie deze cursus kan volgen. Schrijf u nu in op de nieuwsbrief van WAW
(op de homepage van onze website www.wawmagazine.eu).

Carrément bon
Chaussée de Louvain 382, B-5004 Bouge
Salon de dégustation Sucré-Salé, Galerie Molina, Rue Saint-Jacques, 11, B-5000 Namur
Chaussée de Louvain, 97, B-5310 Éghezée
www.carrementbon.be

Lezen

Pralines et Chocolat. Aventures, recettes et bonnes adresses.
Jacques Mercier.
160 pagina's, € 24
Luc Pire uitgeverij.
Oktober 2012.