De Internationale Designbiënnale van Luik heeft tien jaar lang een stijgend succes gekend. In 2002 kwamen er zo’n 4.700 bezoekers en in 2010 waren dat er al 33.000. Nu is het moment gekomen om te vervellen, zich open te stellen, te delen. Ze doet dat onder een nieuwe naam, ReciprOcity, waarin de begrippen ‘wederkerigheid’ en ‘stad’ schuilgaan. Ze is internationaler dan ooit, en versterkt haar rangen met een artistieke directrice, de Milanese afkomst Giovanna Massoni, en een algemene directie die door Wallonie Design wordt verzorgd.

Tien jaar geleden nam de Luikse provinciaal gedeputeerde voor cultuur, Paul-Emile Mottard, het initiatief voor de biënnale, om de lokale en bovenlokale designers een duwtje in de rug te geven. Langzaamaan is het uitgegroeid tot een echt platform waar kennis en ervaring worden uitgewisseld. In de loop van het decennium heeft de biënnale haar tentoonstellingsruimtes en thema’s gediversifieerd en is ze iedere keer meer gaan kijken naar de natuur – een thema dat in 2010 in al zijn facetten werd onderzocht – en naar duurzame ontwikkeling. Maar de expo bleef te lang stilstaan bij flora, fauna, het organische, biomorfisme en biomemetisme en besloot nu een stuk concreter te worden door zijn bezoekers er actief bij te betrekken.

Het projet inspireert zich op de visie van de Italiaanse designer Ezio Manzini, een koploper van het ecodesign. ‘Je moet de designer niet meer zien als een professionele en geïsoleerde expert,’ legt hij uit, ‘maar wel als een groep van verscheidene actoren die samen werken aan de co-conceptie van rijpere, leefbaarder en reproduceerbare oplossingen’ ¹. De website van de biënnale wil representatief zijn voor die voortdurende verandering. Je ziet er de evolutie van het project in de vorm van interviews, foto- en videoreportages, voor, tijdens en na de biënnale.

¹ Ezio Manzini, Desis Newsletter 3: Design as agent of sustainable changes.

Iedereen een actor

‘We willen van ReciprOcity meer dan een event maken, door de grenzen van een biënnale op te rekken,’ gaat Paul-Emile Mottard voort. ‘Het gaat er niet meer over dat we het juiste publiek aantrekken – als toeschouwers – maar dat we actief hun ervaring opnemen in de constructie en toepassing van duurzame oplossingen. ReciprOcity moet een systeem zijn dat mogelijkheden tot synergie biedt, dat de creatie begeleidt van een nieuwe dynamiek en van projecten die relevant zijn voor de designwereld en de hele maatschappij.’

’Het gaat er niet meer over dat we het juiste publiek aantrekken maar dat we actief hun ervaring opnemen in de constructie en toepassing van duurzame oplossingen.’

Een concreet voorbeeld uit de vele? Het project ‘Welcome to Saint-Gilles’ ². De Luikse Saint-Gilles-wijk is de grens tussen het binnenste centrum en het centrum. Beneden in de straat met dezelfde naam bruist het van de studenten en de handelszaken, en boven in de straat heerst er een veeleer residentiëler sfeer. In het midden van deze drukke straat sta je met een paar passen in het park van de botanische tuin. De Luikse architectuurstudenten zijn nogal verwend: ze hebben onderdak gevonden in dit natuurparadijsje in volle stad, waar de tentoonstelling ‘Welcome to Saint-Gilles’ plaats zal vinden. Het is het resultaat van een collectief project dat kleine ingrepen in de wijk wil uitvoeren, in samenspraak met de wijkbewoners. ‘Dit project is het resultaat van een systeem van uitwisselen en delen tussen de betrokken scholen, leraren en studenten, de designwereld en de burgers enerzijds en de openbare administraties anderzijds,’ krijgen we te horen bij Recentre (Centre for Sustainable Design), een partner van deze tentoonstelling. Acht designscholen van de Euregio Maas-Rijn hebben in het academiejaar 2011-2012 deelgenomen aan dit project, onder supervisie van de Brusselse designer Thomas Lommée en een aantal gerenommeerde experts. En omdat ‘wederkerigheid’ ook ‘delen’ inhoudt, kan iedereen het proces en de resultaten volgen op het internet.

² Rue Courtois 1 in Luik, open van maandag tot zaterdag tussen 11 en 18 uur.

Internationaler dan ooit

Deze editie van de biënnale en alle volgende zullen in het teken van ‘delen’ staan. Dat is onder meer omdat ReciprOcity meer nog dan vroeger internationaal wil gaan, en in de eerste plaats naar de Euregio kijkt. De biënnale wordt gesteund door Wallonië, de Waals-Brusselse federatie en de Stichting Maastricht 2018. Daarom staat de biënnale natuurlijk achter de kandidatuur van Luik voor de Expo van 2017, maar ook achter die van Maastricht & de Euregio voor de Europese Cultuurhoofdstad in 2018.

De expositie en de wedstrijd Memorabilia – designing souvenirs is de beste getuige van deze opening naar de wereld. Zo’n 400 kandidaten uit 31 landen hebben gereageerd op de oproep om voor de biënnale een project in te dienen. Een internationale jury heeft 60 projecten geselecteerd die zullen worden tentoongesteld en die allemaal het duidelijke stempel van hun ontwerper dragen: hun geboorteplaats, hun culturele erfgoed, hun etnische afkomst. Deze nieuwe ‘madeleines de Proust’ in een multiculturele versie zijn heel veelzijdig. De platte knuffels van de Japanner Jun Takagi, de gestileerde wasknijpers van de Duitser Björn Kwapp, de ‘Cookie Cutting Roll Animals’ van de Italiaan Simone Pallotto… Het zijn objecten uit het verleden die met een nieuwe blik worden bekeken en worden tentoongesteld in de Espace Saint-Antoine (Musée de la Vie Wallonne, cour des Mineurs in Luik).

Onder het zegel van de creativiteit

En dan is er ReciprOcity, een reusachtige tentoonstelling met heel wat facetten, die de hele stad in een creatieve koorts onderdompelt. Op verschillende belangrijke historische en culturele plekken, zowel uit het verleden als het heden, zullen gratis expo’s, conferenties en events worden gehouden: in musea, galerieën, de universiteit… De tentoonstellingen werden toevertrouwd aan onafhankelijke commissarissen, om zoveel mogelijk standpunten en ideeën aan bod te laten komen.

We lichten er één event uit: KDD - Kids Driven Design, een bijzonder project dat door de Belgische designer Michaël Bihain wordt gesuperviseerd. Hij zal in een prachtig gebouw, het museum Grand Curtius, het resultaat exposeren van de zoektocht die hij met een groep Luikse kinderen van 9 tot 12 jaar heeft uitgevoerd rond het thema ‘water vervoeren’.

Op de biënnale zijn er ook tentoonstellingen op uitnodiging. In de oude Vleeshal, quai de la Goffe, worden onder de naam ‘Belgian Design on Tour’ de verwezenlijkingen van designers en bedrijven tentoongesteld die tijdens het jaar in het buitenland te zien waren. In de kapittelzaal van het Institut Saint-Luc vindt de tentoonstelling ‘Tales of heroes’ (verhalen van helden) onderdak, met het werk van 24 samenwerkende of solo-artiesten. Het thema is de band tussen design en de wereld van de multimedia. In het Musée d’Ansembourg, rue Feronstrée ten slotte, vindt de expo ‘Secrets d’objets’ (geheimen van objecten) plaats, rond tien kortfilms die het leven van alledaagse gebruiksvoorwerpen vertellen. Hoe banaler een object lijkt, hoe langer soms de zoektocht naar een ontwerp is.

Er zijn ook tien satellietexpo’s, een zoveelste bewijs dat de biënnale zich integreert in het sociale en culturele weefsel van Luik. We halen twee favorieten aan, waarmee een lange neus wordt gemaakt naar iedereen die bij de creatie van objecten zijn creativiteit aan banden laat leggen. De prettig gestoorde leden van Mon Colonel et Spit vinden een toevluchtsoord – het woord is goed gekozen – in de Gallerie Uhoda, rue Souverain-pont in het oude Luik, waar ze gedurende de tentoonstelling een hut-woning zullen bouwen, een installatie waarin ze zullen wonen en al hun inspiratie de vrije loop zullen laten. Niet ver daarvandaan, in de Fiacre, place Saint-Étienne, werkt het collectief R7 AGNC op de ‘Pratique de l’inutile’ (praktijk van het nutteloze). Ze nodigen designers uit om geen object te ontwerpen dat nuttig is, maar wel een object dat nergens toe dient.

In de Luikse hoofdstad heeft het design zonder grenzen en zonder limieten als nooit tevoren een plaats gekregen.

informatie

ReciprOcity
Internationale designbiënnale in Luik
Van 5 tot 28 oktober 2012
www.designliege.be