In de 16e eeuw was het kasteel van Boussu, dat eigendom was van de familie Hennin-Liétard, het meest opvallende gebouw in renaissancestijl ten noorden van de Loire. De geschiedenis ervan wordt verteld in het interpretatiecentrum in het kasteeltje aan de ingang, terwijl het park een beschermd natuurgebied is.

Park, kasteeltje, interpretatiecentrum, opgravingen, rouwkapel … Om te begrijpen wat de vzw ‘Gy Seray Boussu’ heeft kunnen redden en terug tot zijn recht doen komen op de site van het kasteel van Boussu tijdens de voorbije dertig jaar, d.w.z. sinds de gemeente er eigenaar is van geworden, dient men de prestigieuze geschiedenis ervan te schetsen, die door oorlogen en erfopvolgingen werd gekenmerkt.

© UMons

Het paleis van Boussu werd toen “het mooiste huis uit heel de Lage Landen, een huis dat een koning waardig was”.

Het kasteelcomplex, dat in de moerassige vallei van de Haine gelegen is, heeft drie grote periodes gekend. Vanaf de 10e eeuw was het een middeleeuws kasteel dat in 1225 eigendom werd van de familie Hennin-Liétard en in 1478 werd vernield tijdens de oorlogen tussen de koning van Frankrijk en de Bourgondische staten. Vanaf 1539 onderging de site een indrukwekkende verandering, toen men begon met het bouwen van wat het eerste kasteel in renaissancestijl zou worden ten noorden van de Loire. Eigenaar Jean V de Hennin-Liétard, 1ste graaf van Boussu en opperstalmeester van Keizer Karel, deed daarvoor een beroep op de beroemde architect-beeldhouwer Jacques Du Brœucq. Het paleis van Boussu werd toen “het mooiste huis uit heel de Lage Landen, een huis dat een koning waardig was”. Het kasteel was zo prachtig, dat Maria van Hongarije, de zus van Keizer Karel, aan Jacques Du Brœucq vroeg om zulk een paleis te bouwen op haar domein in Binche.

De Villa Caraman

Behalve het kasteeltje aan de ingang, was het kasteel volledig vervallen, toen graaf Maurice de Caraman in 1810, op basis ervan, niet alleen het kasteeltje vergrootte, maar ook een luxueuze woning bouwde die ‘Villa Caraman’ werd genoemd. Later, bij de komst van de nieuwe eigenaar, werd die ‘het kasteel van Nédonchel’ genoemd.

“Tijdens de Tweede Wereldoorlog legden de Duitsers beslag op de site, die voor hen interessant was wegens de nabijheid van de spoorlijn. Toen ze op 2 september 1944 moesten vluchten voor de oprukkende Geallieerden, bliezen ze eerst hun munitiedepot op. Terwijl de muren uit de 19e eeuw niet bestand bleken tegen de ontploffing, bleven de dikke muren uit de 16e eeuw overeind.”

En zo begon er een nieuwe periode ! Toen men bijna 30 jaar geleden de restauratiewerken begon, onder invloed van de vzw ‘Gy Seray Boussu’ (‘Je serai Boussu’ is de wapenspreuk van de graven van Boussu), kwam er een heel stuk geschiedenis van Boussu beetje bij beetje aan de oppervlakte. “Vandaag zijn de eerste twee fasen voltooid, namelijk de drie verdiepingen van de toren, de toegangsportiek en een zaal op de verdieping, alsook de kelders. Nu is men bezig aan de derde fase, die de inrichting van een tijdelijke tentoonstellingszaal omvat, alsmede een bibliotheek en een documentatiecentrum over de renaissance in Noord-Europa.”

“Keizer Karel bezocht het kasteel van Boussu twee keer, in 1545 en in 1554”, vertelt Marcel Capouillez, historicus en directeur van de wederopbouw ervan. “Men vertelt dat, toen hij het kasteel na zijn tweede bezoek verliet, achterom keek en zag dat het in brand stond. Toen hij terugkeerde om te zien wat er gaande was, legde de graaf hem uit dat niemand nog waardig was om het te betreden na het bezoek van een zo doorluchtige gast ! … Later werd het kasteel geleidelijk vernield gedurende de vele oorlogen in de 16e en de 17e eeuw, maar we hebben het bewijs dat Lodewijk XIV er in 1655 logeerde tijdens de feesten voor zijn 16e verjaardag.”

Toen men bijna 30 jaar geleden, onder invloed van de vzw ‘Gy Seray Boussu’, kwam er een heel stuk geschiedenis van Boussu beetje bij beetje aan de oppervlakte.

© M.Capouillez

Opgravingen en een interpretatiecentrum

Tegelijk werden er grote opgravingswerken uitgevoerd op de site. Daardoor kwamen de structuren van het kasteel uit de 16e eeuw bloot te liggen, zodat men kon vaststellen dat het werd gebouwd op de plaats van de middeleeuwse vesting. Dat leverde stof genoeg op om een interpretatiecentrum te openen. Dit werd geopend in 2015, in het feestelijke kader van ‘Bergen, Europese culturele hoofdstad’.

“Dat centrum bevindt zich in de gerestaureerde delen van het kasteeltje aan de ingang. Het legt de evolutie uit die het gebouw in de loop der eeuwen onderging en stelt ons in staat om de geschiedenis van de families Hennin-Liétard en Caraman te volgen”, legt Marcel Capouillez uit. Van de gelegenheid maakt hij ook gebruik om erop te wijzen dat de opeenvolgende eigenaars van de site gedurende meer dan vier eeuwen werden begraven in de rouwkapel van de heren van Boussu, naast de Sint-Gorikskerk. “Zo goed als alle voorwerpen (munten, sleutels, stukken aardewerk, kanonskogels, musketkogels, speelgoed …) die werden gevonden tijdens de vele opgravingswerken, worden eveneens tentoongesteld. En van de kelders werd een steenmuseum gemaakt, waar de bezoekers de vele blootgelegde stenen beeldhouwwerken kunnen bewonderen.”

Het park is een erfenis uit de 19e eeuw

En het park ?, zult u vragen, aangezien we hier vooral aandacht besteden aan de natuur. Wel, dat is een erfenis uit de 19e eeuw en het werd aangelegd door Maurice de Caraman. Het was immers de laatste graaf van Boussu die besloot om zijn residentie te omringen door een gigantisch en romantisch Engels park van 300 hectare. De slotgrachten rond het kasteelcomplex werden gedempt en er werden gazons, loofboompartijen en vijvers ontworpen om een heel afwisselende tuin aan te leggen, die door bochtige paden werd doorkruist. Dat alles vormt vandaag een prachtige groenzone vol bomen.

“Van die 300 hectare schieten er vandaag echter maar 12 over, aangezien alle gronden aan de overkant van de spoorweg verkocht zijn”, aldus Marcel Capouillez. “Maar onze vzw heeft het gemeentebestuur voorgesteld die gronden terug te kopen van de buurman, een boer die zijn activiteiten gaat stilleggen. Met de hulp van het Departement Natuur en Bossen kan er dan een park van worden gemaakt, een 25 hectare groot gebied dat aan biodiversiteit is gewijd. Men moet beseffen dat biodiversiteit het resultaat is van vele honderden jaren geschiedenis. Aangezien het park zich in een vochtige zone bevindt, die te danken is aan de vijvers die vroeger rond de vesting en de residentie uit de 16 e eeuw lagen, bevat het een fauna die eigen is aan moerassige zones : eenden, waterhoentjes, watersalamanders en kikkers, maar ook konijnen en vossen … En het staat vol verschillende boomsoorten, zoals platanen met esdoornbladeren, paardenkastanjes, linde-bomen …”

Die recentelijk gerenoveerde groenzone, waarin ook de oude kiosk – of het parkpaviljoen – staat, die als natuurobservatorium dient, is vandaag een beschermd natuurgebied en een wandelzone die heel het jaar toegankelijk is voor het publiek. Ter gelegenheid van openbare of particuliere evenementen worden er activiteiten georganiseerd. En sinds 2018 biedt het tijdens een weekend plaats aan de ‘Loges van de Renaissance’, een showpromenade waaraan meer dan 60 toneelspelers deelnemen. Ten slotte vinden er in september Erfgoeddagen plaats, een feestelijke en smakelijke gebeurtenis.

+32 (0) 65 77 82 65