In ‘PointCulture Liège’ (Cultuurpunt Luik) staat een rare fotoautomaat. Er komt betoverende muziek uit. De nieuwsgierige die erin stapt, gaat iets even lachwekkends als buitengewoons beleven. De LoveBot, de robot met de verleidelijke glimlach, neemt u mee voor een avontuur dat u in amper enkele minuten zal doen nadenken over liefdes en vriendschapsrelaties, over datingsites en over sociale netwerken in het algemeen.

Eli, kunt u ons uw levensloop in enkele woorden vertellen?

Eli — Tot 2014 studeerde ik aan het IHECS. Die studies bestonden uit een bachelor in communicatie, gevolgd door een master in permanente opvoeding met mediaopvoeding als specialisatie. Dat is veeleer een leerschool, een volwassenenopleiding in sociocultureel groepswerk. Daarna ben ik mij beroepshalve gaan specialiseren in productiehuizen en in agentschappen die meer gefocust waren op alles wat te maken had met interactieve productie en webdocumentaires. Ik volgde dat spoor omdat ik dacht dat dergelijk groepswerk zeer belangrijk en zinvol is, maar er zijn ook middelen om een groter publiek te bereiken of een publiek dat niet noodzakelijk banden heeft met het verenigingsleven. Je kunt hun een boodschap doorgeven of ze minstens doen nadenken over de maatschappij, en wel met tools die zelfstandig kunnen worden gebruikt, dus niet noodzakelijk in het kader van groepswerk. Dat is het, wat mij deed afwijken van mijn academische aanpak, die toch meer gericht was op sociocultureel groepswerk. Tijdens mijn master werkte ik voor de vzw Switch, die pedagogische tools maakte die vooral voor verenigingen waren bedoeld. Ik heb ook in Canada gewerkt, in Montreal, in een agentschap dat onder meer de heel grote webdoc ‘Fort McMoney’ produceerde, die gaat over de petroleumontginning in Alberta. Een grote productie met zeer grote budgetten! Onvoorstelbaar bij ons… Op het ‘Liège Web Fest’ in 2015 had ik het geluk dat ik de ‘Voix de Femmes’prijs won. Die gaf me vrij spel voor wat we momenteel en tot eind 2017 met Flo en Camille van de vzw Voix de Femmes (Vrouwenstemmen) doen over “digitale intimiteiten”. Dat wil uitdrukken op welke manier onze voorstelling van gender, seksualiteit en liefdesrelaties evolueert met onze digitale praktijken. Ook omgekeerd rijst de vraag hoe onze voorstellingen van gender vorm geven aan het Web zoals men dat vandaag kent. Dat is echt auteurswerk en meer artistiek dan pedagogisch.

Uw ‘LoveBot’-project zoals het er nu uitziet, werd dat zo bekeken vanaf het begin van het denkwerk?

Eli — In het begin kwamen er verschillende thema’s aan bod. Maar het project ging al vlug de richting van een welbepaald onderwerp uit: de kwestie van opvoeding tot relationeel, affectief en seksueel leven. Mijn eindwerk ging over dat onderwerp, meer bepaald over de hinderpalen om een waardevol programma te maken voor scholen. Dat onderwerp blijft taboe. Er moet al een hele deconstructie gebeuren in hoofde van de mensen die worden geacht die programma’s te leiden. Kortom, het is ingewikkeld om een echte cursus op te stellen, die naam waardig. Het is daar dat mijn interesse voor dat onderwerp vandaan komt. Om een oplossing te vinden voor die moeilijkheid, was ik mij gaan buigen over YouTubezenders met YouTubesters of YouTubers die over seksualiteit praten, over seksuele voorkeur, over gender enz. Ik zei bij mezelf dat dit een perfect voorbeeld was van een opvoeding door gelijken, die een alternatief biedt voor de school en waar jonge mensen toch antwoorden op hun vragen kunnen vinden. Het is een digitale praktijk die tien jaar geleden niet bestond en die nu bijdraagt tot de vorming van onze genderidentiteit en onze seksuele voorkeur. Dat vormt de basis van ons denken. Vervolgens hebben we dat uitgebreid tot de manier waarop het digitale invloed heeft op al die voorstellingen. In het begin beoogde ik dus een jonger publiek, veeleer adolescenten. Daarna ben ik me gaan interesseren voor datingsites. Ik schreef me in op een massa datingsites, maar stelde in mijn profiel duidelijk dat ik daar was in het kader van een project. Ik probeerde gewoonweg verhalen over ervaringen te krijgen.

En heeft dat gewerkt? Kreeg u die verhalen?

Eli — Jazeker! Een massa mensen zijn naar me toegekomen! Ik besefte al vlug dat er veel geweld was op die sites. En ook veel frustratie! Dat is een vaststelling, want de vrouwen en mannen op die sites hebben helemaal niet dezelfde ervaringen. In het kader van heteroseksuele relaties blijkt uit de ervaringen van de vrouwen dat ze geweldig veel reacties krijgen. Zoveel zelfs, dat ze niet eens meer antwoorden op de tientallen berichten die ze ontvangen. De mannen van hun kant, sturen heel veel berichten, maar krijgen daar weinig of geen reacties op. Bijgevolg leidt dat tot meer gewelddadige berichten, die men gebruikt als provocatie om een reactie te krijgen, meer dan om iemand te ontmoeten. Dat is misschien een onderwerp voor een volgend project...

En het huidige project, de LoveBot…

Eli — De LoveBot is veeleer het voorwerp van een bezinning over de controle die op die datingsites wordt uitgeoefend. De bestaande controle ligt op veel verschillende niveaus. De eerste controle is degene die men zichzelf oplegt. Wanneer men een profiel aanmaakt, wil men zijn beeld echt zoveel mogelijk in de hand houden en wil men “goed voorkomen”. Op de foto moet een sympathiek persoon staan, we geven informatie die ons interessant moet doen lijken enz. De tweede controle bestaat uit het vergelijken van de persoonlijke gegevens die men over zijn gesprekspartner krijgt, met degene die op andere sociale netwerken verschijnen, om te zien of ze coherent zijn. Er is ook de controle van de ontmoeting als dusdanig, dat wil zeggen dat men alle voorwaarden wil scheppen opdat ze goed zou verlopen. Van de kant van de ontwerpers is er de hele kwestie van de aanbevelingsalgoritmen. Men stelt alles in het werk opdat de ontmoeting zou kunnen plaatsvinden, ongeacht of ze tot een liefdesverhaal leidt of niet. Dat is allemaal zeer ideologisch gekleurd, want het vertrekt van het “soort zoekt soort”-beginsel en van de veronderstelling dat mensen met gemeenschappelijke interesses noodzakelijkerwijze goed met elkaar zullen overeenkomen… Kortom, het contact komt tot stand tussen mensen die in dezelfde sfeer leven! Men beweegt zich altijd in lauwe baden, met mensen die het altijd eens zijn met ons. Er ontstaat een soort consensus die bevestigt wat men al wist, maar waardoor men nooit iets bijleert. Om iets te kunnen bijleren, moet men op een zeker moment evenwel een kortsluiting doen ontstaan. In de wereld van de datingsites vinden er echter nooit dergelijke kortsluitingen plaats.

Kortsluiting, is dat dus de werkwijze van de LoveBot?

Eli — Ja, absoluut. Zonder te spoilen wat er tijdens de belevenis in de fotoautomaat gebeurt – want alles is juist gebaseerd op het verrassingseffect en de frustratie – is het de bedoeling een profiel aan te maken in de LoveBot. Men gaat je er wat afgezaagde vragen stellen, zoals op de datingsites: je leeftijd, je seksuele voorkeur enz. Maar als je antwoordt dat je hetero bent, dan kan de machine je evengoed een persoon van hetzelfde geslacht voorstellen. Met andere woorden: het profiel dat je maakt heeft geen enkele invloed op de persoon die je zal worden gesuggereerd. De bedoeling is dat, al is het maar twee seconden, je je afvraagt of die persoon je bevalt. Zo kun je een ogenblik uit je seksuele identiteit treden om mee te gaan in een bevraging, om je te bezinnen en om wat afstand te nemen van jezelf. Met de LoveBot proberen we het tegendeel te zeggen van het “soort zoekt soort”-concept. De ervaring is leuk en leerzaam. Je wordt er een beetje ongemakkelijk van, maar eigenlijk blijft het heel ludiek. Ze plaatst de gebruiker in een kwetsbare positie, omdat hij er niet in slaagt het beeld van zichzelf in de hand te houden. Het principe is hier heel egalitair: er is geen enkel klassenverschil en iedereen wordt op dezelfde voet van gelijkheid behandeld, omdat iedereen zich in dezelfde omstandigheden bevindt. Je moet hier wel spontaan zijn.

Zullen al die ervaringen samen leiden tot een resultaat, tot een analyse?

Eli — Ja, tot een onderzoek waaruit de grote trends zullen blijken. Hoeveel gebruikers zullen bijvoorbeeld het heleproces hebben afgewerkt? Welke passages waren problematisch? Wat er nu al uit blijkt, is nieuwsgierigheid: men wil de persoonsgegevens van anderen kennen, zonder zichzelf bloot te geven. Indien we die mogelijkheid om “te zien zonder te worden gezien” zouden afschaffen, dan zou het meteen gedaan zijn met de nieuwsgierigheid. Enerzijds zullen de analyses betrekking hebben op de statistieken en anderzijds op het kwalitatieve aspect. Op de inhoud van de berichten bijvoorbeeld, op het al dan niet gewelddadige karakter ervan (nadat de term werd gedefinieerd). Onder gewelddadigheid begrijp ik de woorden die worden gebruikt (expliciet seksueel, beledigend enz.). Er kan een uitgebreide reeks kwesties van sociologische aard aan bod komen. Dat onderzoek zal wellicht worden uitgevoerd in partnerschap met de universiteit van Namen en met die van Montreal. Het is heel leuk dat men deel kan uitmaken van een transmediaal project dat zowel betrekking heeft op digitale kunst, als op onderzoek en volwassenenvorming. Dat is trouwens het belang van digitale kunst, die zorgt voor samenwerking tussen verschillende milieus die dat niet noodzakelijk gewend zijn.

De LoveBot is begonnen in Luik. Zou hij naar andere steden kunnen verhuizen, zoals Namen, Brussel en Montreal?

Eli — Jazeker. De vraagstelling is heel “universeel” – althans in de ontwikkelde landen die toegang hebben tot het Web. We kijken ook naar Quebec, omdat daar al jaren bewustwordings- en vormingsprogramma’s over genderkwesties en seksuele voorkeur worden ontwikkeld. De cabine ginder laten draaien, de daar verzamelde resultaten bestuderen en ze vergelijken met die van de Belgische gebruikers, zou sommige verschillen aan het licht kunnen brengen. Het project zal nog een tijdje duren, minstens tot eind 2017!

www.voixdefemmes.org