Niet elke mosterd komt uit Dijon. Integendeel! De producten van Bister tonen aan dat je de beste kunt zijn op andermans terrein. Als je maar een goede neus hebt.

Ze mag dan al afgestudeerd zijn aan de universiteit van Notre-Dame de la Paix in Namen en haar doctoraal economische en sociale wetenschappen op zak hebben, het parcours van Fabienne Bister langs de oever van de Maas is geen rustig kabbelend beekje geweest. In het begin van haar carrière heeft ze zelfs herhaaldelijk het thuisfront verlaten om naar Parijs en Algerije te gaan. Ze werkt dan niet alleen als journaliste, maar ook als consulente met franchising als specialisme. In januari 1991 keert ze huiswaarts en stapt ze in het familiale mosterdbedrijf, waarvan ze vier jaar later directrice wordt. Sindsdien laat ze zich op geen enkel gebied onbetuigd. Terwijl ze van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat over de kruidige potjes waakt, zet ze nieuwe campagnes in de steigers, maakt ze zich sterk voor de Waalse kmo’s, verdedigt ze de voedingsindustrie in het zuiden van het land en kijkt ze hoe de wereld evolueert. In de tussentijd vindt ze nog de energie – en vooral de wil – om de overnamevoorstellen af te slaan van de concurrenten die haar constant belagen. Want de onderneming die door haar grootvader is opgericht zal niet gauw haar ziel verkopen, als we Fabienne mogen geloven!

Toch had Fabienne Bister zich na haar gymnasium een andere toekomst voorgesteld. In die tijd doomde het nog jonge meisje over een baan in de architectuur en binnenhuisdecoratie. Maar haar vader, die een goede neus had – normaal, zult u zeggen, als je een mosterdmakerij leidt – hield haar ongeveer het volgende voor: “Probeer eerst economische wetenschappen. Als dat niet lukt, kun je altijd nog architectuur doen.” Ze volgt de raad van haar vader op en laat zich vervolgens meesleuren door een spiraal van succes. “Slagen in je studie was in ons gezin geen keuze. Dat was vanzelfsprekend”, merkt de vrouw op die vandaag wordt aangehaald als voorbeeld van een succesvolle ‘oud’ student aan de universiteit.

“Kort na mijn afstuderen werd ik gespot door toenmalig minister van Werkgelegenheid en Arbeid Michel Hansenne, die me binnenhaalde in zijn kabinet. Maar politiek was niet mijn ding. Daarom ben ik ingegaan op een aanbod van de krant L’Echo, die zijn kolommen liever wilde laten vullen door economen dan door journalisten. Ik heb altijd goed kunnen schrijven”, legt Fabienne Bister uit, die even pauzeert – ze denkt ongetwijfeld even aan haar grootmoeder die haar dagelijks onderwierp aan een dictee – en gaat dan verder: “Naast die journalistieke activiteiten werkte ik als consultant voor de Wereldbank, waarvoor ik naar Algerije ben gegaan. Ik kneep hem nogal! Zo erg zelfs dat ik mezelf gedwongen heb een extra opleiding te volgen om te leren omgaan met verlegenheid.”

Eind jaren ’80, heeft ze een ontmoeting die beslissend zal blijken voor de rest van haar carrière. Er is dat bekende citaat van romanticus en criticus Jules Janin: “De journalistiek kan tot alles leiden, op voorwaarde dat je eruit stapt.” Henri Mestdagh, het hoofd van de distributiegroep die klant was bij mosterdbedrijf Bister, kende dat citaat ook. “Waarom neem je het familiebedrijf niet over en volg je je vader niet op?”, opperde hij. “Die aansporing stimuleerde me. Het moet gezegd dat de zaken op dat moment niet zo goed liepen. Ik heb mezelf toen voorgehouden dat, als ik zou wachten, het te laat zou zijn. Ik heb toen een herstelplan uitgewerkt en heb dat voorgelegd aan mijn vader en mijn oom, de twee grootste aandeelhouders. Zij stemden er mee in. Aanvankelijk bleef ik actief als parttime freelancejournaliste. Maar begin 1995 volgde ik definitief mijn vader op aan het hoofd van de onderneming.”

Home sweet home?

Dat is niet het meest toepasselijke spreekwoord om het dagelijkse leven van Fabienne Bister in het bedrijf uit Jambes te omschrijven. “Ik besteed natuurlijk veel tijd aan het goede functioneren en de ontwikkeling van de mosterdmakerij, maar als hoofd van een familiebedrijf in het kmo-sector met zo’n vijftien medewerkers is professioneel omgaan met emotionele banden geen geringe uitdaging”, benadrukt ze. “Gelukkig leef ik niet alleen in of voor mijn fabriek. Als er buiten de dagelijkse problemen tijd overblijft, zet ik me in om kmo’s te helpen. Dat is mijn passie, mijn eigen sociaal vrijwilligerswerk. Zoals andere vrouwen breien …”

Een van haar talrijke opdrachten was haar taak binnen het Verbond van Belgische Ondernemingen. Zo was de Naamse gedurende vier jaar voorzitter van de kmo commissie. Maar ze was vooral de eerste Belgische vrouw die vicevoorzitter werd van het VBO. “Het moest een vrouw zijn, een Waalse en iemand die een kmo leidde. Ik beantwoordde aan de drie criteria”, vertelt Fabienne die zich vooral heeft hardgemaakt voor de vertegenwoordiging van werknemers in kmo’s. “Maar niet per se op politieke wijze”, nuanceert ze.

In 2010 wordt Fabienne Bister benoemd tot voorzitter van Fevia Wallonië, de Waalse vleugel van de Belg ische Federat ie Voedingsindustrie, waar ze een frisse wind wil laten waaien. “Die sector wordt steeds belangrijker in ons land en is goed bestand tegen de crisis, omdat hij bestaat uit talrijke kleine ondernemingen die dankzij hun aanpassingsvermogen beter kunnen inspelen op de markt.”

Bij de Union Wallonne des Entreprises (het Waalse verbond van ondernemingen), waar ze meerdere mandaten uitoefent, inspireert ze de mensen met haar ondernemersgeest. Haar strijd? Die heeft als 2020-doelstelling: “dat Wallonië niet meer van Vlaanderen afhankelijk is, maar financieel opnieuw zelfstandig wordt! Hoe? Niet door hardnekkig te blijven vechten voor steun aan de staalnijverheid, maar door in te zetten op kmo’s. Onze ondernemingen hebben een groot voordeel: hun knowhow. We moeten ze stimuleren om te groeien. In het zuiden van het land is er een heel sterke concentratie van universiteiten en dus is het economisch ontwikkelingspotentieel er groot, met name via de spin-offs”, aldus de vrouw die het vooroordeel weerlegt dat het gras altijd groener is aan de andere kant. “In tegenstelling tot Vlaanderen heeft Wallonië nog veel beschikbare gronden voor lage prijzen. In Achêne, een dorpje dat deel uitmaakt van Ciney waar we deze zomer naartoe verhuizen met ons mosterdbedrijf, kost de grond € 16 / m². Vlak bij een verkeersknooppunt!”

Fabienne Bister raakt niet over dit onderwerp uitgesproken, omdat ze zich nu eenmaal graag op sociaaleconomisch terrein begeeft. “Het probleem van Wallonië is de hoge werkloosheidsuitkering”, slaat ze met de vuist op tafel. “Hoe kun je een werkloze aansporen om werk te vinden als hij € 900,- krijgt, terwijl sommige werknemers amper € 1.200,- verdienen en van dat bedrag ook nog eens de kosten voor hun auto of vervoer moeten betalen? Ik vind dat een starter minstens € 1.500,- moet verdienen!” Hoe we dat kunnen bereiken? Wat dat betreft sluit de bedrijfsleidster zich aan bij de mensen in het noorden van het land die een vergaande hervorming willen doorvoeren. “Door de sociale lasten te verminderen! Werkloosheidsuitkeringen zijn een fundamenteel recht, maar ze moeten hun functie als vangnet terugkrijgen. Ze moeten worden beperkt in de tijd. Het bedrag dat je daarmee bespaart, moet je gebruiken om mensen die werken beter te betalen. Als gedelegeerd bestuurder van mosterdmakerij Bister-L’Impériale, zou ik zelf graag willen dat mijn medewerkers meer verdienen! Nu beginnen de mensen die werken pas vanaf oktober iets te verdienen in vergelijking met de mensen die niet werken. Tot eind september spekken ze de staatskas en draaien ze op voor de sociale zekerheid…”

Een beetje geschiedenis

François, de grootvader van Fabienne, start Mosterdmakerij Bister-L’impériale officieel in 1926 in Jambes. Hij was een ondernemend man die tussen de twee wereldoorlogen in besloot om cichorei te gaan branden. Helaas, de plotselinge stijging van het Maaswater gooide roet in het eten. Niets aan de hand, want François liep ook over, van de ideeën dan. Toen het toeval hem bij een mosterdmakerij bracht en bij het – zorgvuldig beschermde – recept van L’Impériale, besloot hij de voorraad, machines en vrachtwagens over te nemen en zich in een nieuw avontuur te storten. Aanvankelijk werd de mosterd nog in grote hoeveelheden door de kruidenierster uit een grote stenen pot opgelepeld. Maar met de komst van de zelfbedieningszaken vond het product een plekje in de beroemde potten met de vorm van Millshandgranaten – die niets te maken hebben met mosterdgas! Dat was een uitvinding van François en vandaag de dag staan ze nog steeds op menige Belgische tafel.

De kruidenroute ligt open en na Jean, de zoon van François, is het dus Fabienne die de scepter zwaait over de onderneming. In de loop van de jaren werden de bedrijfsactiviteiten natuurlijk uitgebreid en inmiddels is de naam Bister verbonden aan zo’n 40 soorten mosterd. De bekendste zijn L’Impériale uiteraard, en de mosterd van Dijon, wat niet verwijst naar de herkomst, maar naar een recept dat verkregen wordt uit één bepaalde zaadvariëteit. De fabriek van Jambes produceert ook koude sauzen (Champisaus, Piccalilli…), uitjes, augurken, kappers, enz. “Om te profiteren van het imago van het Franse merk hebben we in 2002 een tweede fabriek gebouwd in de Champagne, dicht bij Troyes”, legt Fabienne uit, die zich constant wil onderscheiden door nieuwe producten te ontwikkelen. “We maken daar vooral biologische mosterd, een concept waaraan we werken sinds 1997, met andere woorden: twee jaar voor de dioxinecrisis én voor de concurrentie!”

Maar deze zomer komen de oude gebouwen aan de Francquenstraat, waar drie generaties lang miljoenen potten zijn geproduceerd, leeg te staan. De onderneming bereidt immers de verhuizing voor naar Achêne (Ciney), in een oud industrieel gebouw, dat opnieuw is ingericht. Het wordt een pijnlijke maar onvermijdelijke scheiding. “Sinds we in 2007 de sauzenafdeling van de Waverse azijnstokerij L’Etoile hebben overgenomen, zijn onze 600 m² echt te krap geworden. Bovendien zijn de lokalen onpraktisch en verouderd en veroorzaken onze vrachtwagens overlast in de buurt. We zullen veel beter af zijn in die industriezone, waar we nu al kunnen beschikken over 1.700 m². We gaan er dus maar liefst 1.100 m² op vooruit.”

Op weg dus naar een nieuw avontuur? “Je hele leven een familiebedrijf besturen gaat echt niet op de automatische piloot”, antwoordt de bazin, die niet verhult dat ze regelmatig voorstellen krijgt om haar talenten in andere vennootschappen te gebruiken. “Ze bieden me het tienvoudige van mijn salaris…” En dan dringt zich bij ons de laatste vraag op. Is er in de familie Bister een andere kapitein om het roer over te nemen? Fabienne schudt geregeld flink aan haar stamboom, in de hoop dat er wat mosterdzaad uitvalt dat niet op de rotsen van de onderneming blijft liggen. Zonder resultaat tot nu toe. “Mijn oudste dochter lijkt er wel wat voor te voelen. Ze zit in de zesde klas van het gymnasium…”

Mosterdmakerij Bister in cijfers

- Aantal werknemers : 15

- Omzet : 4 miljoen euro, voornamelijk op de Belgische markt

- Exportlanden: Frankrijk, Engeland, Scandinavische landen, Nederland en Zwitserland

Toerisme en traditie

Binnen de schoot van het familiebedrijf ligt de vzw “Tourisme et tradition”, die wordt gesteund door het commissariaatgeneraal van het Waalse Gewest. De vzw, waarvan de maatschappelijke zetel zich bevindt in mosterdmakerij Bister, biedt eendagsbezoeken aan voor groepen. Die kunnen een dertigtal ondernemingen en kleine regionale producenten ontdekken, waaronder bijvoorbeeld de abdij van Malonne, Cafés Delahaut, het kristalbedrijf Val-Saint-Lambert, de Defrenne-molen in Gembloers en huisslakken Petits-Gris in Namen. Op goed geluk pikken we er een route uit, “De l’eau à la bouche” genaamd, om van te watertanden. Het programma omvat een bezoek aan brasserie Caracole in Falmignoul of Purnode in Yvoir, gevolgd door de ontdekking van mosterdmakerij Bister – al zit de onderneming niet in alle rondritten – en tot slot een cruise op de Samber en de Maas. “Deze toeristische rondritten trekken 7.500 bezoekers per jaar,” benadrukt Fabienne Bister, “van wie er 6.500 kiezen om onze onderneming en ons kleine museum te ontdekken.”

informatie

Bister sprl
Rue de Francquen, 1-3
B-5100 Jambes
+32 (0)81 300 306
bister@bister.com
www.bister.com