Het Geopark Famenne Ardenne, dat zich uitstrekt van Durbuy tot Beauraing, is het eerste van zijn soort in België. Dat label wordt door de Unesco toegekend aan een grondgebied dat zowel geologisch, als toeristisch en ecologisch interessant is. Een voordeel voor die streek.

Zoals veel mensen die geen geoloog zijn, vraagt u zich wellicht af wat de Kalkzoom is. Dat is de naam van een bijna 130 kilometer lang kalkreliëf in de ondergrond van de Fagne-Famenne, dat de bekkens van de Lesse, de Lomme en de Ourthe volgt. De opeenvolgende geologische gebeurtenissen hebben daar een in Europa uniek landschap gevormd, dat enerzijds bestaat uit heuvels van aan de oppervlakte komende kalksteen en anderzijds uit grotten die door de erosie van de rotsen werden gevormd. Die zone is de ruggengraat van het Geopark Famenne Ardenne, dat zich over 911 km² uitstrekt over de gemeenten Durbuy, Hotton, Marche-en-Famenne, Nassogne, Tellin, Rochefort, Wellin en Beauraing. Een geopark is een aaneengesloten territoriale ruimte die door de Unesco werd erkend en gelabeld voor sites en landschappen van internationaal geologisch belang. Wereldwijd zijn er 140 verspreid over 38 landen, waaronder nu ook België.

Het idee werd geopperd door drie geologen, Yves Quinif van de universiteit van Bergen, Vincent Hallet van de universiteit van Namen en Sophie Verheyden van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen. "Hoewel het wetenschappelijk belang van de Kalkzoom al lang voor de hand ligt", zegt Alain Petit, de directeur van het Geopark Famenne Ardenne, "meenden we dat we, door er andere spelers uit de politiek en het toerisme bij te betrekken, over een geweldig instrument zouden beschikken voor het ontwikkelen en opwaarderen van dat grondgebied."

Meer dan natuurlijk erfgoed
In 2015 werd er een eerste dossier ingediend. De Unesco-deskundigen die in de zomer van 2015 ter plaatse kwamen, waren onder de indruk van het potentieel van dat grondgebied, dat groter is dan dat van veel andere geoparken. Ze gaven een reeks adviezen voor het oprichten van een vzw, het aanwerven van eigen personeel en het uitbreiden van de aanvankelijk geplande zone. Minder dan drie jaar later, in april 2018, kende de Unesco zijn label toe aan het Geopark Famenne Ardenne.

Het dynamische team dat werd gevormd rond Alain Petit, beseft de uitdagingen en de kansen die het wacht. "Een geopark is niet enkel een kwestie van geologie. Naast het natuurlijk erfgoed, omvat het ook de musea, de kastelen en alle historische sites. Dat is ook van belang voor de bewoners die deelnemen aan het project, het traditionele erfgoed in de dorpen en de plaatselijke producten. Het trappistenbier van Rochefort, bijvoorbeeld, dankt zijn eigenschappen aan het bronwater van de Tridaine, dat nauw verbonden is met de bodem."

Duurzaam toerisme ontwikkelen
Om succes te hebben en nog beter zichtbaar te worden, wil het Geopark zoveel mogelijk belangstellende partners aantrekken, hoofdzakelijk uit de horecasector. Want hoewel het project een wetenschappelijke basis heeft, wil het een model van duurzaam toerisme ontwikkelen. Waterzuivering, beheersing van het energieverbruik, invoering van korte ketens voor voedingswaren en het opstellen van een handleiding voor goed gedrag tijdens wandelingen in het woud. Er zijn geen kleine initiatieven, aangezien ze allemaal bijdragen tot een duurzamer beheer van het milieu. “We kunnen natuurlijk geen dwang uitoefenen inzake milieu of ruimtelijke ordening. Onze rol bestaat er veeleer in ons te baseren op onze deskundigheid en onze bevoegdheden om advies te geven en voor begeleiding te zorgen.”

Een van de prioriteiten van het Geopark steunt op zichtbare informatie. Om te beginnen met panelen die het grondgebied afbakenen en langs de wegen zullen worden geplaatst, meer bepaald langs de E411. Er dienen ook interpretatiepanelen te worden gezet in de buurt van de geologische sites en de panorama’s. “In de zone zijn er nog vijf groeven in ontginning. We denken aan het uitstippelen van een traject met verscheidene panorama’s, waarbij we de plaats identificeren en uitleggen welke economische activiteit daarmee verbonden is. Hoewel het wetenschappelijke team in principe uit geologen bestaat, zullen die door experten worden geholpen naargelang de te behandelen dossiers, bijvoorbeeld inzake fauna, flora of hydrologie voor het beheersen van de rivieren.” 

Een Geoparkhuis in 2020
Er komen tevens bewustmakingscampagnes voor de eerste betrokkenen, namelijk de bewoners, met voordrachten in gemeenten en scholen, die ook zullen worden uitgenodigd voor bezoeken op het terrein. De zichtbaarheid zal eveneens worden bevorderd door een netwerk van een vijftiental onthaalkantoren, die dikwijls zullen worden ondergebracht in de plaatselijke VVV-kantoren. De vzw wil tegen 2020 bovendien een Geoparkhuis openen op de site van het vroegere Museum van de Ondergrond in Han-sur-Lesse. Daar komen schaalmodellen, films en een bibliotheek. Er is ook een groot jaarlijks evenement gepland om een band te scheppen met de spelers en de zichtbaarheid van het grondgebied te vergroten.

De toeristische sector zal trouwens de vruchten plukken van het prestigieuze label van de internationale organisatie. “Met trekpleisters zoals Han-sur-Lesse en Durbuy, bevinden we ons al in een historisch zeer toeristische zone. De toename van de bezoeken zal worden gemeten. Redelijkerwijze kan men rekenen op een stijging van 15 % bij nicheklanten die men tot nu toe niet kon bereiken, zoals de Duitsers, die naar het schijnt veel belang hechten aan het Unesco-label. We willen ook zorgen voor de duurzaamheid van de tewerkstelling van de duizenden die nu al actief zijn in het toerisme.”

Met de steun van de gemeenten en het Gewest
Die te verwachten toename van bezoeken en activiteiten mag natuurlijk geen schade berokkenen aan soms kwetsbare landschappen. De opname in een geopark zou alle spelers op het grondgebied moeten aanmoedigen om zich nog duurzamer te gedragen.

Het wereldwijde geoparklabel levert geen financiële steun vanwege de Unesco op. Die steun komt van de gemeenten die jaarlijks 50.000 euro zullen bijdragen, alsook van een kaderovereenkomst ten belope van 150.000 euro per jaar, die tot eind 2013 zal worden toegekend door de Waalse Minister voor Toerisme. De vzw, die momenteel slechts twee voltijdsequivalenten telt, heeft geen tekort aan werk noch aan projecten. “We zijn Geopark-producten aan het ontwerpen, maar blijven daarbij heel voorzichtig want we willen niet eender wat aanbieden. Zo verbiedt de Unesco ons het opwaarderen van sites die mineralen en fossielen verkopen. Duurzaamheid moet altijd de toon aangeven.”

De oppervlakte kan nog groter worden
Alain Petit heeft al snel de bekendheid van het geoparklabel kunnen meten. Tijdens een bezoek aan het Europees Parlement hebben een honderdtal Chinese overheidspersonen, in wier land zich liefst zevenendertig geoparken bevinden, willen kennismaken met het toeristisch potentieel, de troeven en de duurzame projecten van het Geopark Famenne Ardenne.

Zou de oppervlakte ervan nog kunnen worden uitgebreid? Het reglement bepaalt dat, zolang de uitbreiding kleiner is dan 10%, ze kan worden goedgekeurd zonder dat er een nieuwe kandidatuur hoeft te worden ingediend. “We willen de zaken gedurende twee of drie jaar rustig bekijken. Wanneer onze beheersorganen dan een uitbreiding naar het oosten of het westen willen – waarom niet? Grensoverschrijdende parken doen de synergiedynamiek immers toenemen.”

Let wel: het geoparklabel is niet permanent. Het moet om de vier jaar worden vernieuwd en er moet jaarlijks een verslag worden over opgesteld. Het volgende bezoek van de deskundigen is gepland voor 2021. “Rode kaarten worden zelden uitgedeeld, maar ze kunnen wel gele kaarten trekken, met in het oog te houden en te verbeteren punten.” Tussen nu en dan zullen er heel wat zaken veranderd zijn boven de Kalkzoom, ook al is de tijdschaal van geologen niet helemaal dezelfde als die van gewone stervelingen. 

Geopark Famenne-Ardenne asbl
Place Théo Lannoy 2
B-5580 Han-sur-Lesse (Rochefort)
+32 (0) 84 36 79 30
geopark@geoparkfamenneardenne.be
www.geoparkfamenneardenne.be

Vijf te ontdekken sites

Het Geopark Famenne Ardenne bestaat uit geologische sites, panorama’s, schilderachtige dorpen, historische en erfgoedsites en liefst 350 kilometer fietsroutes. Hier volgt een subjectieve selectie van vijf sites waarvoor u bij voorrang de tijd moet nemen voor een bezoek.

 De grot van Lorette-Rochefort
De afdaling vanop de hoogvlakte tot in een ondergrondse grot loopt haast verticaal. Het traject gaat langs een indrukwekkend labyrint tot aan de Sabatzaal, op een diepte van 60 meter. Wanneer de gids een heteluchtballonnetje langzaam laat opstijgen, kunt u zich een idee vormen van de 85 meter hoge zaal.

www.grotte-de-han.be/fr/la-grotte-de-lorette

Natuursite van Fond des Vaulx
Op twee stappen van Marche-en-Famenne bevindt zich een valleitje met een wild en geheimzinnig landschap. Doorheen een typisch reliëf van de Kalkzoom, volgen door de tijd geërodeerde kalkristen elkaar op in de vorm van rotswanden, karstpijpen en verrassende holten, zoals de afgrond van Trotti-aux-Fosses, waarin bijna 15.000 m² rotsen gevallen zijn.

Park van de Topiaires
Hoewel “Edward Scharenhand” nooit in Durbuy is geweest, moet hij toch volgelingen hebben gehad die zich naar hartenlust vermaakten in dit unieke parkje in Europa. Men vindt er immers een verzameling van 250 buksbomen die gesnoeid zijn in de vorm van krokodillen, vogels, zeemeerminnen, olifanten en andere in planten uitgewerkte fantasieën die een gezinsbezoek meer dan waard zijn.

www.topiaires.durbuy.be

Het Megalietenhuis

In de buurt van het lieftallige dorpje Wéris, biedt een 8 kilometer lang megalietenveld een uitzonderlijk beeld van rijen menhirs en hunebedden die meer dan 5000 jaar geleden werden gemaakt van puddingsteen. In het museum in het midden van het dorp kunnen reconstructies u een idee doen vormen van het leven van de landbouwers-veetelers uit het neolithicum, alsook van hun begrafenisriten en van de wijze waarop ze die monumenten oprichtten.

www.megalithes-weris.be

Kasteel van Lavaux-Sainte-Anne
De weelderige woonst van de heren van Lavaux kan men bezoeken van de kelders tot de slottoren. Het kasteel, dat door het Waals Gewest als groot erfgoed wordt beschermd, is omringd door slotgrachten en door zijn prachtig park. Het roept een treffend beeld op van het leven, de fauna en de natuur in de Famenne van de 17^e tot de 19^e eeuw.

www.chateau-lavaux.com