De oren vol noten en de ogen vol sterren. Het Koninklijk Filharmonisch Orkest van Luik (OrchestrePhilharmonique Royal de Liège of OPRL) maakt elk publiek enthousiast, ook het jongste. 

Het OPRL is het enige professioneel symfonisch orkest van de Federatie Wallonië-Brussel. Buiten zijn “klassieke” concerten (die niet altijd even klassiek zijn) positioneert het zich ook als een echt resource centre. Het stelt zijn muzikale middelen immers ter beschikking van al wie cultuur voor iedereen toegankelijk wil maken. Dit orkest munt uit in alle genres en vertegenwoordigt ons land in de grootste internationale muziekzalen. Het brengt ook kinderen – alle kinderen! – in aanraking met muziek.

“L’Orchestre à la portée des enfants” (Het orkest op kindermaat), “Music Factory”, “Samedis en famille” (Gezinszaterdagen) staan op het programma van het volgende seizoen. Achter de schermen komt daar nog een hele reeks pedagogische producties voor scholen bij, voor heel jonge kinderen en voor tieners. Daarnaast heeft het orkest een educatief muziekproject ter bevordering vanmaatschappelijke diversiteit.

El Sistema

Dit concept ontstond in Venezuela, onder impuls van een economist en musicus die straatkinderen een betere opvoeding en toekomst wilde bieden. Het verhaal begon in 1975, met twaalf kinderen in een garage in Caracas. Ze konden er gratis enkele uren per dag een instrument leren bespelen of leren zingen, op voorwaarde dat ze de rest van de dag terug naar school zouden gaan. Het aanleren gebeurde altijd collectief, door als een orkest te spelen of volgens de instrumentengroepen. Mettertijd heeft dit gedurfde project schitterende muzikanten voortgebracht. Een van de beroemdste is Gustavo Dudamel, die muziekdirecteur is geworden van het prestigieuze Filharmonisch Orkest van Los Angeles, het LA Phil. Tegenwoordig zijn er wereldwijd 700.000 kinderen betrokken bij El Sistema!

In Luik krijgen 160 kinderen met de steun van de Stad muzieklessen onder de bescherming van de vzw ReMuA en het OPRL. Het avontuur begon in oktober 2015 en de voorbije maand mei vond er al een concert plaats, dat werd uitgevoerd door kinderen en muzikanten van het orkest.

“Sociale diversiteit krijgt een concrete vorm wanneer men anderen begint te ontmoeten buiten de culturele context. Wanneer men steun krijgt van de overheid, dan heeft men verplichtingen tegenover de samenleving. We moeten ons werk toegankelijk maken voor zoveel mogelijk mensen, voor personen die minder in aanraking komen met cultuur, die minder bevoorrecht zijn, en voor kinderen...”. Voor Daniel Weissmann, de nieuwe directeur van het OPRL, is klassieke muziek er niet enkel voor een elite! Daar is hij echt van overtuigd. Zelf is hij altviolist van opleiding. 

Vroeger bracht hij zelf muziek naar de scholen en werd hij aan het denken gezet door de reacties van de kinderen. “ ‘Dat hebben we al in de bioscoop gehoord!’ Kinderen vergeten dikwijls dat de muziek al vóór de film bestond”. Daniel Weissmann spreekt heel bescheiden maar scherpzinnig over wat er in de toekomst op het spel staat voor zijn orkest. “Klassieke muziek is niet populair. Wanneer we ze niet voor elk soort publiek spelen, is ze gedoemd om te verdwijnen. Dankzij de nieuwe media hebben we nu de middelen om ze beter en op een meer internationale schaal bekend te maken en dichter bij de mensen te brengen… Ik heb niets uitgevonden, ik zet gewoon voort wat er vóór mijn komst begonnen was. Wat wel veranderde, is de wijze waarop wij communiceren”. En hij voegt er glimlachend aan toe: “Ik heb gewoon vorm gegeven aan het idee van El Sistema”.

Bij het Luikse orkest wordt dit project ook gesteund door de teams achter de schermen: de programmatie, de productie, de administratie, de communicatie en, natuurlijk, de pedagogie. Iedereen is verheugd over de positieve weerslag van het initiatief. Marie-Caroline Lefin, de pittige chef van de pedagogie bij het OPRL en zelf moeder van drie jongens, is diep getroffen door ditproject. “Eerst was ik verbaasd over de snelheid waarmee die kinderen iets leren. Je moet weten dat sommigen vóór oktober jongstleden nog nooit een instrument hadden gezien! Maar wat me het meeste raakt, is de positieve houding die ze snel binnen de groep aannemen. Op school zijn het ettertjes die zich verzetten tegen de leraar. Hier gehoorzamen ze de dirigent, leren ze luisteren en respect opbrengen. Natuurlijk, als ze niet goed naar hun buren luisteren, lopen ze verloren in hun partituur, maar hier hoeft niemand hun te zeggen dat ze moeten zwijgen of zich goed gedragen. Dat komt vanzelf, omdat ze weten dat ze deel uitmaken van een groot project. Ik ben verrast door de discipline die ze aan de dag leggen, zonder enige dwang”.

De bij het project betrokken kinderen komen uit alle Luikse wijken, ook uit de meest verpauperde. Om het avontuur mogelijk te maken, wordt er op het terrein gewerkt met scholen en buurthuizen. Dat leidt tot sterke en heel verschillende emoties. Séverine Meers, de persattachée van het OPRL, is ontroerd. “De ene dag komt een meisje aan het team zeggen dat ze met het project stopt. Ze leeft in een gezin met zeven kinderen en heeft geen tijd meer om samen met de groep les te volgen. Een andere keer is het een jongen van twaalf die vertelt dat hij moest kiezen tussen basket en viool en dat hij voor viool heeft gekozen”.

Pedagogische projecten

Wie een orkest live hoort spelen, ervaart een hele waaier aan emoties. Sommigen krijgen tranen in de ogen bij het horen van de violen in het Adagio van Barber of in Le fabuleux destin d’AméliePoulain. Anderen houden van de luide klanken van het koper en het slagwerk, zoals in de muziek van Star Wars. Nog anderen krijgen dan weer kippenvel wanneer het koor de Carmina Burana van CarlOrff krachtig opent met O Fortuna.

Klassieke muziek is dikwijls onbekend. Bij het OPRL zegt men luid en duidelijk dat ze voor iedereen toegankelijk is. Het pedagogische team wil ze dus concreter maken. Door middel van aftelrijmpjes, het verhaal van het droevige beertje, sprookjes en filmmuziek, leren de kinderen voelen hoeveel impact de muziek heeft. Séverine Meers legt uit dat, wanneer muziek een verhaal ondersteunt, ze er de emotionele kracht van vergroot, zonder die ooit in een vast kader op te sluiten. Het gaat om een echte aansporing tot creativiteit. Een recent project, dat Wanneer muziek vorm(en) krijgt, werd gedoopt, illustreert dat verschijnsel. Aan studenten van kunstscholen werd gevraagd een beeldend werk te maken op een thema zoals de Dodendans van Saint-Saëns. Ze moesten een bijkomende dimensie geven aan een schilderij of een beeldhouwwerk. “Het is heel mooi om te zien”, zegt Marie-Caroline Lefin vol bewondering. “Je staat tegenover jongvolwassenen die al keuzes hebben gemaaktin hun leven en klassieke muziek maakt daar niet echt deel van uit. Toch hebben ze het spel meegespeeld en hebben ze zich laten inspireren”. En wanneer ze de sterren telt in de ogen van peuters van tweeënhalf jaar, dan geniet ze van de enthousiaste reacties van de kleintjes bij hun ouders. “Wat een genoegen als men weet dat ze er thuis heel positief over praten en dat ze weten wat een cello en wat een dirigent is! ”. Die activiteiten, die momenteel enkel in scholen plaatsvinden, kennen steeds meer succes. De ene na de andere klas verschijnt op de orkestvloer. Ja, op het toneel!Zo kan het jonge publiek de trillingen voelen, de instrumenten aanraken en de muzikanten leren kennen. Ook voor deze laatsten is het een leerrijke ervaring. Marie-Caroline merkt dat die pedagogische activiteiten de waarneming veranderen. “Vroeger vonden muzikanten pedagogie tamelijk vervelend. Ze hadden niet het gevoel dat ze echt muziek speelden voor een echt publiek. Later hebben we voorstellen gedaan die steeds kwalitatiever werden. De Directie gaf ons de middelen daarvoor. De scholen worden er ook meer bij betrokken. Nu vinden de muzikanten het plezant! Ze merken hoe er wordt gekeken en geglimlacht, horen de spontane bedenkingen en de onthutsende vragen en beschouwen die als kansen om een band te scheppen tussen hun nieuwe publiek en hun passie. Die emoties verrijken ook hun werk”.

Wanneer u het kind dat in u sluimert, wilt wekken en de kracht van uw emoties versterken door muziek, ga dan naar de zaal van de filharmonie. En als u nog aarzelt, denk dan aan wat u voelde toen u de soundtrack van 2001 A Space Odyssey hoorde. En wat ervoer u bij de eerst noten van de celesta uit de filmmuziek van Harry Potter! Of bij de generiek van Game of Thrones… Classic is coming!

INLICHTINGEN: 

NIET TE MISSEN DATA

MUSIC FACTORY 

Once Upon a Time 

28 september — Luik 

GEZINSZATERDAGEN 

Ciné-concert Le voyage dans la lune

1 oktober — Luik

HET ORKEST OP KINDERMAAT

Merlin l’enchanteur

14 oktober — Luik

15 oktober — Brussel

MUSIC FACTORY

Viva la libertà! 

9 november — Luik

GEZINSZATERDAGEN

Un Noël à Buenos Aires 

17 december — Luik 

Voor het volledige programma: www.oprl.be

KLEINE GIDS VAN DE CONCERTEN VOOR EEN JONG PUBLIEK 

Het OPRL geeft niet enkel traditionele concerten waarbij de muzikanten een rokkostuum of een lange jurk dragen. Behalve de klassieke concerten, tijdens dewelke u misschien schrik hebt dat u zultmoeten niezen of op het verkeerde moment zult applaudisseren (en beschaamd zult zijn, hoewel u toch alleen maar uiting gaf aan uw groot enthousiasme), biedt het OPRL drie concertreeksen waarbij u minder gestresseerd zult zijn wanneer uw kind er in zijn onbekommerde onschuld zomaar uitflapt wat het te binnen schiet. “Hé, als de triangel zijn noot vergeet te spelen, dan is dat slecht!”

Het orkest opent zijn deuren voor de kinderen

Onder de leiding van een verteller kunnen kinderen vanaf vier jaar aan de hand van een boeiend verhaal kennismaken met het orkest. Tijdens het seizoen 2016-2017 staan Merlijn de Tovenaar en DeKleine Prins op het programma. Door de regie en het lichtspel kunnen de kleuters direct in het verhaal stappen. Die concerten worden georganiseerd in samenwerking met de ‘Jeunesses Musicales’ (de Franstalige tegenhanger van ‘Jeugd en Muziek’), die als taak heeft kinderen vertrouwd te maken met muziek.

Gezinszaterdagen

Het is de bedoeling het publiek met behulp van een video kennis te laten maken met een groot muziekstuk. Het beeld stelt de toehoorders in staat om de door het orkest gespeelde melodieën beter aan te voelen. Deze concertreeks is bedoeld voor gezinnen ( ja, op zaterdagen!) en wordt aangeboden tegen een nogal merkwaardig tarief: € 36 voor één plaats, maar € 39 voor drie plaatsen. Zoals dat het geval is tijdens heel het “klassieke” concertseizoen, zijn de uitvoeringen gratis voor jongeren van minder dan 16 jaar.

Music Factory

Deze concertreeks mikt speciaal op tieners. Er wordt heel ontspannen muzikaal gezapt onder leiding van dirigent Fayçal Karoui. Het filharmonisch orkest maakt daarbij duidelijk hoezeer muziek de emoties versterkt: angst, vreugde, verrassing, heimwee… De dirigent schept er genoegen in met zijn publiek te spelen en bijvoorbeeld uit te leggen hoe je met een viool een sfeer kunt scheppen zoals in Psycho van Hitchcock. Echt bloedstollend!

EEN BEETJE GESCHIEDENIS

Het Orkest van Luik werd in oktober 1960 opgericht door Fernand Quinet, directeur van het Conservatorium van Luik. Aanvankelijk bestond het uit 71 muzikanten. Bij de oprichting ervan speelde het hoofdzakelijk voor de Concertvereniging van het Conservatorium en verkende het de klassieke en romantische repertoires (van Mozart tot Brahms), de Franse muziek en de componisten uit het Oosten. Dankzij Pierre Bartholomée (1977-1999) laat het ook de voornaamste werken uit de 19de en de 20ste eeuw tot hun recht komen. In 1983 wordt het omgedoopt tot “OrchestrePhilharmonique de Liège”. In oktober 2010 krijgt het officieel de titel van “Société Royale” (Koninklijke Maatschappij) en verandert het zijn naam in “Orchestre Philharmonique Royal de Liège”. 

Vanaf 2001 zoeken de opeenvolgende muziekdirecteurs, Louis Langrée, Pascal Rophé, François- Xavier Roth en Christian Arming, nieuwe concertformules en streven ze naar een uitbreiding van het repertoire. De in 1971 in Wenen geboren Christian Arming kent een schitterende internationaleloopbaan en wordt in 2011 muziekdirecteur van het orkest. In juni 2014 stopt Jean-Pierre Rousseau als directeur van het OPRL en wordt hij vervangen door Daniel Weissmann, die er prat kan op gaan dat hij zijn doelstellingen heeft verwezenlijkt door een jaarlijkse toename van het publiek met 25%, dankzij een voortdurend zoeken naar dynamiek, een betere toegankelijkheid voor het “publiek vanmorgen” en een rijke verbeelding die tot veel nieuwe muzikale aanbiedingen leidde. Als enigprofessioneel symfonisch orkest van de Federatie Wallonië- Brussel, treedt het OPRL overal op en herbekijkt daarvoor zijn productiewijzen: concerten met een kleine bezetting en meer pedagogische producties. Het OPRL is een hart dat klopt in het hart van de Vurige Stede. Sinds 2000 beheert het orkest ook de “Salle Philharmonique de Liège”, waarbij het zijn concertaanbod uitbreidt. Jaarlijksworden er meer dan zestig concerten in uiteenlopende stijlen gegeven, die door ongeveer 45.000 personen per seizoen worden bijgewoond. De uit 1887 daterende filharmoniezaal heeft 1129 zitplaatsen en werd gebouwd naar het model van het Italiaanse theater. Ze heeft een symfonisch orgel. De zaal heeft een uitzonderlijk goede akoestiek en is zeer gegeerd voor het maken van opnames.