De kleinzoon van Ernest Solvay liet in de jaren 60 een schitterend kasteeldomein na aan de Belgische staat. Vandaag is het een van de mooiste visitekaartjes van het Waals Gewest, op een boogscheut van Brussel.

Hoeveel vreemde talen hoor je tijdens een middagwandeling in het prachtige park van Terhulpen? “Veel!”, zegt Olivier Vanham beslist. De directeur-conservator van het ‘Solvaydomein’, zoals het bekend staat bij het grote publiek, herhaalt trots: “Heel veel, en het worden er almaar meer.” Tellen lukt niet, aangezien het park vrij toegankelijk is, dus we gaan af op ons gevoel. En dat bevestigt Vanhams woorden. De ligging vlak bij de hoofdstad van Europa vormt duidelijk een troef voor dit stukje Wallonië aan de rand van het Zoniënwoud. Heel wat expats en weekendtoeristen brengen een bezoek aan het 227 hectare grote park rond het kasteel. In de hoeve huist sinds 2000 de Stichting Folon.

Een bijzondere plek dus, die zelfs beschermd werd als Uitzonderlijk erfgoed van Wallonië. Wat veel bezoekers echter niet weten, is dat ze hier van de idyllische rust kunnen genieten dankzij de gulle familie Solvay. Maar laten we bij het begin beginnen…

1842

Terhulpen werd in de 16de eeuw genoemd naar de Helpe, de stroom die door het dorp slingert, en maakte lange tijd deel uit van het Hertogdom Brabant. Pas in de 19de eeuw werd het grondgebied van Terhulpen verdeeld in grote eigendommen.

In de jaren 1820 maakte het grootste daarvan, met 851 hectare, deel uit van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Maar dan wordt België onafhankelijk en worden de kaarten opnieuw geschud. Het Koninkrijk valt uit elkaar en verkoopt heel wat van zijn eigendommen.

In 1833 koopt de markies van Béthune, lid van de raad van bestuur van het Koninkrijk, een deel van het domein om er een kasteel te laten bouwen. De werken beginnen in 1840 en eindigen twee jaar later. Decennialang was een windhaan met het jaar ‘1842’ daar stille getuige van, maar vandaag is hij nergens meer te bekennen. Zeggen dat het kasteel volledig origineel is, zou niet helemaal eerlijk zijn. Maar klasse heeft het zeker. Het rechthoekige gebouw van 25 op 18 meter, ontworpen door de Franse architect Harveuf, bestaat uit rode baksteen op een ondermuur van blauwsteen. Het is gebouwd in François I-stijl en pronkt met een achthoekige toren op elke hoek. De hoofdingang ligt in het westen, terwijl het statige bordes in het oosten naar een enorm grasveld leidt.

In 1871 veranderden kasteel en domein van eigenaar, maar de nieuwe eigenaar, baron Antoine de Roest d’Alkemade, bracht geen grote wijzigingen aan.

Heel wat expats en weekendtoeristen brengen een bezoek aan het 227 hectare grote park rond het kasteel. In de hoeve huist sinds 2000 de Stichting Folon.

Het Solvay-tijdperk

Het nieuwe leven van het kasteel begint op 9 december 1893. Op die dag koopt de Waalse industrieel Ernest Solvay het kasteel om er zijn zomerverblijf van te maken. Als inwoner van Elsene is hij verliefd geworden op de groene oase. De 55-jarige, briljante scheikundige werd geboren in Rebecq-Rognon, een klein dorp in Waals-Brabant. Hij verdiende een fortuin door een nieuwe procedé uit te vinden om soda te maken. De nieuwe eigenaar van het prestigieuze domein is dus een rijk en bekend man, maar ook een man met smaak. Hij wendt zich immers tot architect Victor Horta om enkele wijzigingen aan te brengen in het interieur van het gebouw.

De overigew ijzig ingen aan het ‘Solvaykasteel’, zoals het vanaf dan genoemd wordt, zijn echter vooral het werk van zoon Armand en kleinzoon Ernest-John. Vanaf 1932 veranderen grote werken het algemene uitzicht van het gebouw. Zo worden de bakstenen bedekt met cement die lijkt op Franse steen en die de klassieke uitstraling van het gebouw nog versterkt.

Een ‘Gouden Palm’ voor de stilte

Het Kasteel van Terhulpen is wereldwijd bekend sinds Le Maître de musique er zijn hoofddecor van maakte. Dat was in 1988. De film van Gérard Corbiau zou niet alleen het talent van José Van Dam bevestigen, hij zou ook het kasteel en het hele domein doen schitteren. Sindsdien doet de plek het opvallend goed bij bedrijven die gespecialiseerd zijn in ‘locatiehunting’ voor audiovisuele producties. Langspeelfilms, tv-series, reclame, alle genres vinden er hun ding. Het kader van het kasteel weet kandidaatproducenten dan ook snel te charmeren. Directeurconservator Olivier Vanham somt verheugd de troeven van het domein op. “Ten eerste hebben we veel ruimte, waardoor alle wagens van een productie zonder problemen kunnen parkeren, en dat zonder goedkeuring van de politie te moeten vragen. Dat lijkt misschien onbelangrijk, maar het zijn een heleboel administratieve zorgen minder. Daarnaast is er de absolute stilte, die je niet vindt in de stad. Tijdens opnames zijn storende geluiden uit den boze. Zelfs in een groot stadspark is er echter altijd achtergrondlawaai. Ten slotte is er het natuurlijk het kasteel, dat met al zijn pracht en praal een ongelooflijk decor vormt.”

Intussen is het kasteel zelfs vereeuwigd op YouTube. Wereldwijde roem gegarandeerd dankzij het reclamefilmpje Virgin Mobile Massimo dat in de zomer van 2011 werd opgenomen in het kasteel. Maar het domein is ook bekend van andere opnames, vertelt Vanham ons. “Op het grote scherm was het te zien in ‘Mortelle randonnée’ en op tv in een episode van de serie Femme de loi met Ingrid Chauvin.” De laatste ster die er kwam draaien was Michael Caine, in Mr. Morgan’s Last Love. Die film komt in september in de zalen.

Echte adel hoeft echter niet altijd op de voorgrond te staan. In sommige producties die in Terhulpen werden gedraaid, is de plek volledig onherkenbaar, zoals in het reclamefilmpje voor de Franse keten Auchan. “Verder gaan niet alle locatiehunters meteen met ons in zee”, geeft de conservator toe. “Maar ook als er opnames doorgaan, blijft het domein toegankelijk voor het publiek.” Nee, u droomt niet, het is de enige echte Michael Caine die u daar ziet!

Maar ook de tuin wordt niet vergeten. Ernest-John Solvay reorganiseert het park grondig en geeft het grotendeels zijn huidige vorm. Hij plant exotische bomen, bouwt het belvedère, legt de vijver van de hoeve aan…

Het pronkstuk beschermen

Ernest-John maakt zich echter ongerust over de toekomst van zijn eigendom. Hij vreest dat het prachtige domein zou opgesplitst worden en en verkrijgt in 1963 dat het beschermd wordt. In 1968 schenkt hij het domein zonder omwegen aan de staat. Zijn bedoeling? “Het domein van Terhulpen en zijn goederen, zowel roerend als onroerend, samenhouden en het huidige karakter bewaren van zowel het geheel als van elk van de elementen.”

Het vruchtgebruik blijft wel bij de gulle schenker, die in maart 1969 tot de adelstand wordt verheven. Zo kan graaf Ernest-John Solvay de la Hulpe in het kasteel blijven wonen tot aan zijn dood, op 17 oktober 1972. Op die datum wordt het domein volledig eigendom van de Belgische Staat.

Aangezien België nu eenmaal niet het meest ‘stabiele’ land is, werd de plaats sinds 1973 beheerd door een vzw, onder toezicht van de Franstalige minister van Cultuur. Daarna ging de bevoegdheid over naar de Franstalige Gemeenschap, die het domein tot in 1995 beheerde. Toen werd na een overeenkomst met de Solvay-erfgenamen de fakkel doorgegeven aan het Waals Gewest.

Waals prestige

Als beheerder van het uitzonderlijke domein heeft het Gewest de nodige investeringen gedaan om er culturele activiteiten en prestigieuze recepties te organiseren. “Geef toe,” zegt een enthousiaste Olivier Vanham “dat dit domein en het kasteel een prachtige toegangspoort vormen tot Wallonië. Een bijzonder visitekaartje!” Politieke recepties zien er hier inderdaad behoorlijk elegant uit. Het kasteel deed trouwens ook vaak dienst tijdens het Belgische voorzitterschap van de Europese Unie. Voor het imago van het kasteel zijn zakenlui echter de beste ambassadeurs. Het kasteel kan immers niet worden bezocht, maar dient wel als kader voor privé- evenementen. Door het steeds grotere aanbod aan kwaliteitsvolle seminarie- en vergaderzalen in Waals-Brabant, is het domein wat naar de achtergrond verschoven. Maar authentieke decors doen het nog altijd goed. Heel wat eersteklas seminaries en vergaderingen in het nabijgelegen, ultramoderne Dolce-complex voorzien tegenwoordig dan ook een of ander feest of vergadering in het kasteel. Je kunt met je tijd meegaan en toch genieten van een roemrijk verleden. Met of zonder Waals accent, een win-winoperatie is het sowieso.

informatie

Kasteel van Terhulpen
Chaussée de Bruxelles, 111
B-1310 La Hulpe
+32 (0)2 634 09 30

Het domein (Solvay-park)
Ouvert tous les jours
de 8h à 21h du 01/04 au 30/09
et de 8h à 18h du 01/10 au 31/03

Museum Folon
Ferme du Château
Drève de la Ramée, 6
B-1310 La Hulpe
+32 (0)2 653 34 56
Du mardi au vendredi de 9h à 17h
Week-end de 10h à 18h