Een jonge Waal reist de wereld rond om op filmsets zijn weinig zichtbare maar essentiële beroep uit te oefenen: hij is make-upartiest voor de filmindustrie. 

Net zoals decors en kostuums is maquilleren nauw verbonden met podiumkunsten in het algemeen en met de filmindustrie in het bijzonder. Om een typisch personage, een monster, een magisch of kwaadaardig wezen neer te zetten, moet het er echt uitzien. Als de kijker er niet in gelooft, mag de plot nog zo goed zijn als maar mogelijk is en kunnen de acteurs de pannen van het dak spelen, toch zal het de mist ingaan. Make-up en realistische special effects zijn daarom een fundamentele discipline en artistieke techniek, zelfs in deze digitale tijden. De acteurs in Griekse drama’s moesten destijds al trucs verzinnen om verschillende rollen te spelen. Op het podium mochten geen vrouwen staan, dus moesten mannelijke acteurs die rollen spelen. Ze droegen maskers van steen of terracotta naar het beeld van hun personage, die tegelijkertijd als een soort megafoon werkten.

Van de Grieken tot het begin van de film is make-up altijd een onderdeel van de show geweest, maar de gouden tijd breekt, door zijn impact en ensceneringen, pas aan met de zevende kunst. Sinds George Méliès is de kunst van het maquilleren al vaak overhoop gehaald, omdat ze zich heeft moeten aanpassen aan de technische evoluties, de overgang naar de kleurenfilm, de verbeterde kwaliteit van de film, 3D en de komst van digitale beelden. “Maar er zal altijd behoefte zijn aan technici die elke mogelijke make-up en elk mogelijk effect geloofwaardig kunnen maken. Het ene kan niet zonder het andere. Zelfs voor beelden die voor een green screen worden gemaakt, wordt een beroep gedaan op plastische technieken.” Lionel Lê verschijnt al langer dan negen jaar goedgemutst op de filmsets. Deze jonge Luikenaar studeerde illustratie en striptekenen aan het Saint-Luc, maar is altijd al gebeten geweest door de film. “Ik ben opgegroeid met Star Wars, Alien, de films van Romero... Het was voor mij doodgewoon dat ik plastische kunst en tekenen ging studeren. Daarna heb ik me als autodidact in de wereld van de make-up en natuurlijke effecten gelanceerd.” Het was een gewaagde carrièrekeuze, omdat er in België weinig toekomstperspectief is in de branche. “Om je brood ermee te verdienen, moet je reizen. De grote afzetmarkt is natuurlijk Noord-Amerika, maar ook in Frankrijk vind je al meer werk dan bij ons.”

Alle genres

Vaak worden make-up en realistische speciale effecten geassocieerd met fantasy-, griezel- en horrorfilms, maar in de meeste genres wordt een beroep gedaan op deze buitengewone performers. “Ik ben niet gespecialiseerd in een bepaald genre. Er is niet zoveel sciencefiction, maar het is wel het genre waar je je over het algemeen goed in kunt uitleven. Er wordt je zoveel gevraagd, van valse wonden tot de creatie van volledig fake lichamen, bijvoorbeeld voor autopsiescènes, of de creatie van objecten of het verouderen van de huid. Het zijn eenvoudige effecten die in werkelijkheid veel complexer zijn dan ze lijken”, vertelt Lionel Lê ons nog. Als de make-up niet geloofwaardig overkomt, kan de hele scène of zelfs de film daaronder lijden.

Je moet goed materiaal hebben om een meer dan levensecht effect te krijgen, maar de knowhow en de techniek zijn toch het belangrijkste. “Ik ben begonnen met kleine films, met kortfilms van een paar filmscholen om het in de vingers te krijgen en te leren hoe het er op zo’n set aan toe gaat, wat de gevoeligheden en de logica zijn.” Lê oefent zijn beroep nu al bijna tien jaar uit, maar heeft niet het gevoel dat hij alles al kent. Hij is pas sinds een jaar of vijf trots op zijn werk. “Het technische deel is erg belangrijk. Je kunt dagenlang of zelfs weken aan een afgietsel werken en pas op het einde merken dat de producten niet goed zijn of dat de verf niet houdt.” Om nog maar te zwijgen over het feit dat je een minimum aan voorzorgen moet nemen als je de hele dag met verschillende harsen en siliconen goochelt. “Je kunt niet knoeien, want je werkt toch met producten die in wezen gevaarlijk kunnen zijn. Als je een stuk sculpteert produceer je een berg stof. Daar moet je voorzichtig mee omspringen”, waarschuwt hij.

Als de make-up niet geloofwaardig overkomt, kan de hele scène of zelfs de film daaronder lijden. Je moet goed materiaal hebben om een meer dan levensecht effect te krijgen, maar de knowhow en de techniek zijn toch het belangrijkste.

Om voldoende ervaring op te doen moet je veel in de praktijk werken en je spiegelen aan andere professionals. En zoals vaak is het adresboekje, de contacten die je in je carrière legt, van primordiaal belang. Het is al niet eenvoudig om ingang te vinden in de filmwereld, maar het is dubbel zo moeilijk in de make-upbranche. “Er zijn veel deuren opengegaan door mond-tot-mondreclame. Als je eenmaal hebt getoond wat je waard bent, komen de contracten sneller, maar je moet er elke dag constant mee bezig zijn om je vinger aan de pols te houden, je moet nieuwe technieken leren, en op de juiste plek met de juiste mensen werken.” En om van je passie je beroep te maken mag je niet aarzelen om maandenlang naar het buitenland te gaan om mee te werken aan grote projecten. Filmprojecten, maar ook projecten voor de tv, die een grote klant blijft, en voor de reclamewereld. “Ook al hebben we in België het Tax Shelterprogramma en komt daar toch vrij veel werk uit voort, toch moet je mobiel blijven en niet op je lauweren rusten”, waarschuwt Lionel Lê. Maar voor iemand die zo gebeten is als hij, gaan de lange maanden ver van zijn geboorteland uiteindelijk nog vrij snel voorbij.