De beroemde blauwe figuurtjes van Peyo vieren de zestigste verjaardag van hun verschijnen met een tentoonstelling met immersieve evenementen in Brussels Expo. Vooraleer een reis rond de... blauwe planeet te maken.

Pitufos heten ze in Madrid, Strumpar in Reykjavik, Siriner in Istanboel, Smurfs in Los Angeles en Lan Jing Ling in Peking, maar veranderen doen ze nooit. Ze zijn altijd drie (blauwe) turven hoog en onder hun witte muts vertegenwoordigen ze heel de diversiteit van de menselijke komedie.

Zestig jaar na hun eerste optreden in een album van Johan en Pirrewiet, hebben de Smurfen de wereld veroverd. Peyo was een van de eerste Europese stripauteurs die besefte hoe belangrijk marketing en producten onder licentie waren om zijn personages meer bekendheid te geven. Vandaag vormt de strip nog maar 4% van de inkomsten van IMPS, de nog steeds in Genval gevestigde firma die de rechten, het imago en de ontwikkelingen van de blauwe dwergjes beheert. De avonturen van de Smurfen tref je nu aan op veel media, in tekenfilms, films, videogames, pretparken en nu ook in de “Smurf Experience”, die tot 27 januari 2019 plaatsvindt in Brussels Expo. Op een oppervlakte van 1.500 m² voert een immersief en interactief traject de bezoeker door de magische wereld van de Smurfen en nodigt hem uit om negen opeenvolgende ruimten te doorlopen om de plannen van hun eeuwige vijand Gargamel te doen mislukken; die heeft immers een helse machine gemaakt om het klimaat boven het paddenstoelendorp in de war te sturen.

 Leven als een Smurf

Je hoeft slechts een reusachtig kader uit een stripverhaal opzij te schuiven om je onder te dompelen in een magische wereld, waar de nieuwe interactieve technologieën samengaan met de traditionelere technieken van de levende kunsten. Tijdens de tocht zie je acteurs die vermomd zijn of gigantische Smurf-marionetten in beweging brengen. Dankzij de facelifttechnologie kun je in een spiegel ook jouw virtuele dubbelganger met het hoofd van een Smurf zien of interactieve beelden doen verschijnen op schermen. “We hebben alle tot onze beschikking staande middelen gebruikt om een mooi verhaal te vertellen en een leuke ervaring te doen beleven,” aldus scenograaf Marcos Viñals Bassols. “De dramatische effecten en vooral de sfeerscheppende decors blijven heel doelmatig. Iedereen weet wel dat ze niet echt zijn, maar wil graag het tegendeel geloven. Vooral kinderen, die nog niets verloren hebben van hun vermogen tot verwondering.”

Die kinderen, die de belangrijkste doelgroep van de Smurf Experience zijn, werden vooraf ondervraagd om te zien hoeveel ze van de Smurfen weten, maar ook om hun verwachtingen te leren kennen. “Wat ze wilden, dat was het dorp ontdekken, leven zoals een Smurf en Gargamel uitdagen. En dat natuurlijk met alle magie en toverkunst die het zo fascinerend maakt.”

© Ingrid Otto

We verklappen geen geheim als we onthullen dat dit verhaal goed afloopt voor de Smurfen en hun bezoekers. Een laatste formaliteit vóór je naar de mensenwereld terug kunt keren, is dat je moet ontsnappen aan de verachtelijke tovenaar. En wat kan je daar beter bij helpen dan een ooievaar, die met alle plezier voor luchttaxi speelt? Dankzij de magie van de virtuele werkelijkheid, kun je op de rug van de grote vogel klimmen en ongehinderd het Smurfen-dorp bereiken na een vlucht over berglandschappen en stinkende moerassen en langs de bomen van een dicht woud, om uiteindelijk te landen op het dorpsplein, waar je een groot vreugdevuur verwacht. “In pretparken komen tegenwoordig veel attracties met virtuele werkelijkheid voor. Maar nadat je de bril hebt afgezet, blijft daar meestal niet veel van over. Wij hebben echter een sterk verhaal te vertellen, iets dat een mens normaal gesproken niet kan doen. Zonder virtuele werkelijkheid kun je niet op de rug van een ooievaar gaan zitten en evenmin over een Smurfen-dorp vliegen.”

Door de UNO bekrachtigde waarden

Het wereldwijde succes van de Smurfen heeft er universele mascottes van gemaakt, waarin alle rassen zich kunnen herkennen. Dat is ongetwijfeld de reden waarom de Verenigde Naties ze in 2016 hebben gekozen als ambassadeurs voor de zeventien Doelstellingen inzake Duurzame Ontwikkeling die door 195 landen werden goedgekeurd. Die doelstellingen moeten tegen 2030 worden verwezenlijkt om de armoede uit te roeien, de planeet te beschermen en welvaart voor iedereen te garanderen. Over heel het traject van de “Smurf Experience” zijn er in het decor zeventien voorwerpen verwerkt, die vorm geven aan elk van die doelstellingen. Een wasdraad om gendergelijkheid te illustreren, een koffer als teken van het verdwijnen van de armoede, een deegrol om het verminderen van de sociale ongelijkheid te symboliseren. Ze zijn vergezeld van schriftelijke toelichtingen en van een pedagogisch dossier in drie talen voor het leerlingenpubliek. “De leidraad van het verhaal is een metafoor voor de schade die de mens aan het klimaat toebrengt. Vandaag is het duidelijk dat de publieke opinie en het opvoedingssysteem in onze westerse landen ervoor zorgen dat die waarden inzake natuurbehoud en gelijkheid tussen mannen en vrouwen gangbaar en algemeen aanvaard zijn, maar met deze tentoonstelling kan men andere landen bezoeken, waar die doelstellingen niet vanzelfsprekend zijn. Het is dus een goede zaak dat de Smurfen daar komen aanzetten met hun door de UNO goedgekeurde waarden, opdat die plaats zouden krijgen in het hart van die kinderen, die de beslissers van morgen zijn.”

Belgische knowhow

Als hoedster van het oeuvre en het imago van Peyo zorgt de firma IMPS uit Genval voor het toekennen van licenties en het ontwikkelen van nieuwe projecten. Het was zij die de tentoonstelling ontwierp in samenwerking met verscheidene Belgische partners die elk zeer deskundig zijn op hun specifiek domein. De productie en het ontwerp zijn in handen van Usine à Bulles, die de leiding heeft van het International Stripverhalenfestival van Luik en die voor deze gelegenheid samenwerkt met DC & J, een nieuwe Luikse productiemaatschappij voor het ondersteunen van sterke en innoverende projecten voor toneel, dans, circus en opera. De werking van de “Smurf Experience” is in handen van Cecoforma, een communicatie‑ en evenementenfirma die, net zoals Usine à Bulles, geleid wordt door Stephan Uhoda, een evenementenorganisator en enthousiaste cultuurliefhebber.

Heel de visuele en interactieve inhoud werd gemaakt door de firma Dirty Monitor uit Charleroi, die bekend werd door de techniek van videomapping en die haar audiovisuele deskundigheid zowel uitvoert naar de Verenigde Staten als naar het Midden-Oosten. Voor de productie staat Exhibition Hub in, een Brusselse firma voor het creëren, produceren en verspreiden van tentoonstellingen, die projecten op internationale schaal ontwerpt, zoals Terracota Army, The Art of the Brick en de Van Gogh Experience.

 Het aftellen

Na Brussel zal de “Smurf Experience” vijf jaar lang rondreizen in Europa en daarbuiten. Het zal telkens dezelfde tentoonstelling zijn die opnieuw zal worden gemonteerd en zelfs gekopieerd, wat ongetwijfeld het geval zal zijn in Azië. “We zijn er heel trots op dat we al die Belgische knowhow naar buiten kunnen brengen”, zegt Philippe Glorieux, directeur Marketing en Communicatie, met veel genoegen. De tijdeloze en universele Smurfen hebben succes omdat ze de kindertijd verlengen. Afgezien van het vertalen in 84 talen, hoeft er niets te worden veranderd: de sympathieke waarden van de kabouters zijn overal ter wereld dezelfde. Om iets te vinden dat kan tippen aan de alomtegenwoordigheid van de kleine personages van Peyo, zou men al naar Disney moeten kijken, maar in tegenstelling tot de in Californië gevestigde onderneming heeft IMPS geen filialen. Heel het beheer van de Smurfenwereld gebeurt in Genval, door een team van 38 personen. “We hebben een kantoor in Los Angeles gehad en ook een in Hong Kong, maar we hebben alles weer naar hier gebracht; dat vonden we rationeler”. IMPS kent zijn licenties enkel toe na een grondig onderzoek van de aanvraag. Maar eens ze is toegekend, dan is het aan de licentiehouder om de fabricage en de distributie van zijn producten te beheren. Ten slotte is er nog het nijpende probleem van de namaakproducten. IMPS behandelt dat heel waakzaam, maar zonder zich veel illusies te maken.

Vandaag is China de grootste buitenlandse markt. Het was in de jaren 80 dat de Lan Jing Ling (of “blauwe gewestjes” in het Mandarijn) er hun intrede deden via een televisiereeks. Dat was trouwens de eerste buitenlandse reeks die door de communistische partij officieel werd goedgekeurd om door de nationale televisiezenders te worden geprogrammeerd. De kinderen van toen werden groot en hebben nu zelf kinderen, die ze nu meenemen naar de grote winkelcentra van het Middenrijk, waar geregeld Smurf-evenementen worden georganiseerd, die veel geld en merchandising opleveren.

Bij IMPS is het aftellen naar de lente van 2020 al begonnen. Er zal dan een nieuw hoofdstuk aan het enorme potentieel van de Smurfen-saga worden toegevoegd: een nieuwe televisiereeks. Die wordt in Frankrijk gemaakt door IMPS et Media Participation, in partnerschap met TFI. Ze zal tweemaal 52 afleveringen van 11 minuten tellen. Ze wordt volledig gemaakt van synthetische beelden en zal nieuwe personages introduceren, met een nog gluiperigere en dommere Gargamel, die echter altijd verliest. Als die nieuwe afleveringen wereldwijd evenveel succes kennen als de eerste reeks, dan zal onze planeet pas echt blauw zijn.

 www.smurfexperience.com

 De Smurfen in cijfers 

Boeken

120 uitgevers

90 landen

50 miljoen wereldwijd verkochte boeken

300 titels 

Televisie

272 afleveringen

uitgezonden in meer dan 100 landen

gedubd in meer dan 40 talen 

Merchandising

70 actieve licenties

100 miljoen verkochte Schleich-figuurtjes

160 miljoen Kinder-eieren

1 Smurf-gom wordt elke minuut ergens ter wereld gegeten 

Guiness Book

5000 als Smurf verklede deelnemers in 11 landen