Waw magazine

Waw magazine

Menu

Het water keert terug naar de stad

  • Tendance
  • / Stedebouw
Wallonie  / Wallonie

Door Carole Depasse

Water, dat zo lang uit de gratie was, vormt in Wallonië tegenwoordig een richtinggevend element voor stedelijke opwaarderingsprojecten. Staat water centraal in hedendaagse steden? Het wekt alleszins veel geestdrift op. Om water duurzaam te gebruiken, moeten we echter goed rekening houden met de gevolgen ervan.

 

Water heeft altijd ambivalente gevoelens opgewekt. Enerzijds vormt het een last, een breuk, een probleem of een gevaar. Maar anderzijds, wanneer we het water kunnen beheersen, wordt het een formidabele troef voor economische ontwikkeling, meer bepaald voor sectoren zoals toerisme en cultuur. Hier volgt een gesprek met Yves Rahir, een stedenbouwkundige van het agentschap Agua (Association du Groupe Urbanisme & Architecture) uit Louvain-la-Neuve en voorstander van een functionele en esthetische re-integratie van allerlei vormen van water in de Waalse steden.

Is er opnieuw belangstelling voor water in het stadsleven?

We hebben water lang beschouwd als een technisch instrument om handelsbetrekkingen te bevorderen en als iets dat we ongestraft konden vervuilen, als een openluchtriool. Stromen, rivieren en beken waren iets negatief geworden, waar we ons van afkeerden. Vandaag – en mede dankzij onze reiscultuur – ontdekken we opnieuw de schoonheid van steden waarin water een hoofdrol speelt. Nu kijken we anders naar water.

Maar de Waalse steden zijn niet allemaal Venetië of Brugge!

Natuurlijk niet! Maar er valt altijd iets te halen uit water, zeker wanneer het gaat om een stedelijke omgeving die opgewaardeerd wil worden. Lessen (Lessines), waaraan we nu werken, is daarvan een mooi voorbeeld. Het is het typische geval van een stad die haar rivier tientallen jaren lang heeft miskend. Water werd er niet meer als een waarde beschouwd, de stad leed onder het verlies van haar industrie en bleef maar verarmen. Hoe kon die trend worden omgekeerd? We moesten de inwoners een spiegel voorhouden: de Dender, het kanaal, het industrieel erfgoed, het groots historisch verleden, het jaagpad, de bruggen, de groefputten, de eilandjes, de waterlandschappen... Agua kreeg de opdracht stadsplannen te ontwerpen die rekening houden met de waterloop en die duurzaam te gebruiken plaatsen bevatten. Hier kunnen toeristenschepen aanleggen, daar kunnen nieuwe woningen worden gebouwd in een uitzonderlijk landschap. In Lessen is water een geweldig marketinginstrument voor het aantrekken van investeerders die inzien dat de opgewaardeerde stad een ideale woonplaats is. Er zijn scholen, een station, een nabijgelegen wegennet, werkgelegenheid (Baxter), een unieke culturele infrastructuur (het ‘Notre-Dame à la Rose’-ziekenhuis) en een bucolische omgeving.

Wallonië kent een algemene toename van de belangstelling voor ‘watermilieus’, waaraan trouwens geen gebrek is. We denken ook na over het ontwikkelen van een ecologische wijk in het centrum van Seneffe, langs het kanaal. Kijk maar wat er gebeurde met de kaden van de Samber in de benedenstad van Charleroi en met de Scheldekaden in Doornik. Dat is schitterend! Ja, water heeft aantrekkingskracht.

Agua heeft heel wat jaren gewerkt aan het toerisme in Durbuy. Stond water daar ook centraal?

Durbuy, dat is een avontuur dat in 1989 begon. Het is nu al bijna 30 jaar dat de ‘kleinste stad ter wereld’ haar vertrouwen in ons stelt. Om Durbuy te begrijpen, moet je naar het verleden kijken en je over de oude stadsplannen buigen. In de middeleeuwen lag Durbuy opgesloten binnen verdedigingsmuren, was het volledig omringd en werd het beschermd door de Ourthe. Die rivier is altijd het element geweest dat de stad vorm gaf, ook al veranderde haar loop mettertijd. Agua heeft onderzocht op welke wijze het water opnieuw kon worden geïntegreerd, bedwongen en gebruikt binnen en rond de oude stad, om het erfgoed ervan tot zijn recht te doen komen. Het was een ingewikkeld onderzoek, want er moesten verkeers‑ en voetgangersbruggen worden gebouwd om de verschillende delen van de stad met elkaar te verbinden, er moesten externe parkeerruimten worden gecreëerd, parken als groenzones langs het water worden aangelegd en, vooral, moest de aandacht op de Grote Anticlinaal, de geologische plooi die het hoogste punt van de oude stad vormt, worden gevestigd door een vijver met waterspelen. Die stadsplanning was des te complexer omdat we in Durbuy rekening moesten houden met een voortdurend gevaar voor overstroming. Om de stad tegen de grillen van de Ourthe te beschermen, hebben we, in samenwerking met het Ministerie voor Uitrusting, een stenen beschermingsmuur rond de stad opgetrokken, met daarnaast wachttorentjes die doen denken aan de defensieve architectuur van de oude stad. Het was een manier om een louter technische ingreep te verzoenen met een esthetisch verantwoorde planning, die ook prettig zou zijn, aangezien de muur een aangenaam en veilig wandelpad langs het water is geworden. Het water, dat voor Durbuy een gevaar was, is nu een troef voor de plaatselijke ontwikkeling geworden.

Om het nog even over de Grote Anticlinaal te hebben: hoe hebt u die aangelegd?

We hebben het water weer aan de voet van de rots gebracht in de vorm van een kunstmatige vijver die profiteert van een subtiel natuurlijk milieu met planten, vissen, zoetwatermosselen en eenden. Het water wordt in beweging gebracht door een waterval rond stukken arduin die doen denken aan oude molenstenen. Die waterpartij heeft een voordien aan haar lot overgelaten ruimte verrijkt. Een minigolf, restaurants en een auditorium hebben zich daarrond gevestigd. Dankzij de aanleg van het water en de verlichting van de rots begon de plek weer te leven in al haar schoonheid. Die ruimtelijke ordening is heel belangrijk omdat die plaats straks een toegang tot de stad wordt. In Durbuy heet het water u welkom!

Vergen die installaties geen duur onderhoud?

Zoals elke technische installatie die kan lijden aan defecten en slijtage. U weet ook dat water invreet. In Durbuy en andere Waalse gemeenten is water nodig om het erfgoed op te waarderen. Waarom houden Nederlanders, Duitsers en Fransen zoveel van die plek? Omdat het een mooie stad is. En om ze mooi en aantrekkelijk te houden, hebben die prachtige installaties onderhoud nodig. Fonteinen, waterpartijen, watervallen, pompen... zijn toeristische investeringen. Verscheidene fonteinen die Agua in Wallonië heeft geplaatst, zijn nu defect en worden niet hersteld. Voor ons is dat een grote tegenvaller. Soms is dat een probleem van technisch beheer, soms van deskundigheid, van gezag of van standvastigheid. Wanneer de promotor van een project verdwijnt, verliezen we soms degene die in de fontein een essentieel element voor het imago van de stad zag. Maar voor zijn opvolger is ze misschien slechts een bron van problemen. Wellicht zouden we bij de offerteaanvraag garantie inzake het latere onderhoud kunnen eisen. Want wanneer een fontein niet meer werkt, terwijl ze door een ‘toeristisch label’ als trekpleister wordt aangeduid, dan is dat een ramp. Dat is bezoekers bedriegen!

Met welk ander project bent u begin 2019 bezig?

Bij Agua ligt er voor Barvaux-sur-Ourthe, in de fusiegemeente Durbuy, ook een project ter studie voor het opwaarderen van de waterloop. Tijdens geschiedkundig onderzoek hebben we ontdekt dat Barvaux 600 jaar lang een rivierhaven is geweest, die een aanlegplaats was voor met erts beladen platbodemschuiten, die men ‘betchés’ noemde. Toen de haven niet meer werd gebruikt, bleef de stad groeien, maar keerde zich af van het water. In dit geval bestaat onze bijdrage erin het collectieve geheugen op te frissen en de haven en de kaden ervan geleidelijk op te waarderen. Opnieuw aanlegplaatsen maken voor kajakken, het restaureren van de oude molen waarvan het wiel werd verwijderd, het opkuisen van het gemeentepark waar hoge en te talrijke bomen het zicht op de rivier belemmeren, en het opwaarderen van de oevers over minstens 400 meter.

Wat zou uw droomproject zijn?

Het aanleggen van het tracé van de Maas tussen Givet en Namen of zelfs tot Maastricht! Een doorlopend pad creëren voor wandelaars, fietsers en toeristenboten, een samenhangend traject met plaatsen waar je kan eten, een douche nemen, je fiets herstellen of je boot aanmeren.

www.agua-online.be

Als ik over het viaduct van Beez rijd, beeld ik me in dat een buitenlandse toerist daar zou langskomen en vanuit zijn auto zou genieten van dat unieke uitzicht op de Maasvallei en op de rotsen van Marche-les-Dames. Hij zou dat een prachtig landschap vinden!”

De waterslang van de Papierfabrieken van Genval

De vestiging van de Papierfabrieken van Genval, die in 1980 werd gesloten, bood het droevige uitzicht van een verlaten en braakliggende industriegrond, die gebruikt werd voor wildparkeren. Op initiatief van Equilis worden de papierfabrieken sinds 2015 omgebouwd tot een nieuw ‘stadscentrum’ met handelszaken, woningen en groenzones. De Agua-­groep, die werd aangezocht om het volumeplan op te stellen, dat voorafgaat aan en nodig is voor het verkrijgen van de bouwvergunning, heeft onmiddellijk begrepen wat voor een potentieel er schuilde in het weer openleggen van de rivier, die over een groot deel van haar tracé was afgedekt door een betonplaat. “Het was een heel voluntaristische stap vanwege Agua, dat die vinnig verdedigde bij investeerders. En nu zien we met eigen ogen het resultaat! Op sommige plaatsen, waar zich cafés bevinden boven het water, zou je nog kunnen denken dat je je in een Vlaamse of Nederlandse stad bevindt. De openliggende Lasne is een van de meest structuurgevende elementen van het renovatieproject”. (Yves Rahir)

À lire aussi

Your opinion counts