Waw magazine

Waw magazine

Menu
© Alain Voisot

Een uniek Merovingisch stuk in Europa

  • Dossier
Wallonie  / Amay

Door Alain Voisot

Sint-Oda beschermt de enige stenen sarcofaag met menselijke afbeelding uit de Merovingische periode. Een uniek kunstwerk… in ons bezit!

De collegiale kerk van Amay schittert in het centrum van het stadje. Dit juweeltje van het Waalse patrimonium werd tussen mei 1998 en mei 2001 gerestaureerd en is een belangrijke halte op deze thematische tocht. Deze collegiale verborg sinds eeuwen een andere schat die tijdens opgravingen in 1977 werd ontdekt. Drie meter onder het koor werd de sarcofaag van de legendarische Heilige Ode gevonden. Het betreft de enige bekende sarcofaag met menselijke afbeelding uit de Merovingische periode in Europa.

Het kunstwerk bevindt zich in perfecte staat. Toen de sarcofaag werd geopend, was ze zo goed als leeg omdat de relieken van de heilige werden overgebracht naar het middeleeuwse reliekschrijn. De sarcofaag kan nog steeds worden bewonderd door een grote glazen plaat in de vloer van de kerk, aangebracht op de plaats waar ze werd ontdekt. Deze buitengewone sarcofaag opent voor ons de deur naar de meest legendarische periode in de geschiedenis van West- Europa. Er zijn weinig bronnen over deze overgangsperiode tussen het Romeinse Rijk en de middeleeuwen, waardoor we er niet zo bekend mee zijn. Deze periode wordt ook de vroege middeleeuwen genoemd en begint met de val van het West-Romeinse Rijk in 476 en eindigt met het tijdperk van de grote ontdekkingen.

Het gemeentelijk museum van Amay

In de kloostergangen van de collegiale kan de prachtige tentoonstelling ‘Mosa Nostra. La Meuse Mérovingienne de Verdun à Musée Communal d’Archéologie et d’Art religieux Place Sainte Ode, 2c B-4540 Amay www.amayarcheomusee.be Maastricht’ worden bezichtigd. Deze tentoonstelling belicht een actief en rijk Maasgebied van de 4de tot de 8ste eeuw. De 900 km lange rivier die Verdun met Maastricht verbindt, sinds het Gallo- Romeinse tijdperk drager van de beschaving, draagt de zuid-noordas van het oude continent en loopt natuurlijk ook via Amay. Op de oevers van dit commerciële knooppunt vinden we de woelingen en weldaden van elke eeuw. Kunstvoorwerpen uit aardewerk, steen, brons, ijzer, glas… getuigen van zijn centrale rol. Vrij zeldzaam is dat de Merovingische periode hier wordt opgeroepen met zijn bisdommen, handel, scheepvaart, binnenvaart en antropologie.

De sarcofaag, gemaakt van kalksteen uit de streek rond Saint-Dizier, heeft twee inscripties die de overledene identificeren. Het deksel is aan vier zijden bewerkt. Op de belangrijkste zijde is Chrodoara, niemand minder dan Sint-Oda, afgebeeld in een lang gewaad en met een herdersstaf in de hand. De zijkanten van het deksel zijn versierd met vlechten en plantenmotieven in dezelfde stijl als de sarcofagen in het hypogeum in de streek van Poitiers, eveneens uit de 7de eeuw.

De schat van de collegiale kerk van Amay bevat dus het reliekschrijn van Sint-Joris en Sint-Oda uit 1240-1250, met daarin ook de relieken van andere beroemde personen. Op de puntzijden zien we afbeeldingen van Sint-Joris en Sint-Oda. De bovenkant is versierd met zes zilveren basreliëfs die het levensverhaal vertellen van de twee heiligen vertellen. Op de zijkanten staan de twaalf apostelen. Op een van de bas-reliëfs zien we op de knapzak van een pelgrim drie schelpen. Dit is ongetwijfeld de eerste afbeelding die we in deze streek vinden van een pelgrim van Santiago de Compostela.

 
informatie

Musée Communal d’Archéologie et d’Art religieux
Place Sainte Ode, 2c
B-4540 Amay
www.amayarcheomusee.be

 


Van Amay naar Londen alstublieft…

Onder nummer AN 117386001, ook ingeschreven onder nummer 1978,0502.7, op locatie G40/dc13A in het British Museum, toont het grote Londense museum ons een prachtig stuk dat gemakkelijk aan de Maaslandse ateliers kan worden toegeschreven. Sint-Oda is afgebeeld tussen de twee Deugden: het Geloof en de Aalmoes. Deze trilogie komt vaak voor in de Maaslandse kunst van de 12de eeuw. We vinden ze bijvoorbeeld terug op het reliekschrijn van Sint-Servaas in Maastricht of op dat van Sint-Heribert in Deutz-Keulen waarop de heilige tussen de Naastenliefde en de Nederigheid is afgebeeld. De keuze voor het Geloof en de Aalmoes voor Sint-Oda is geen toeval, aangezien beide deugden worden genoemd door Maurice Coens in ‘La Vie de sainte Ode d’Amay’, gepubliceerd in Analecta Bollandiana, LXV, 1947, p. 196-244. De relieken die in de lijst van dit Maaslands icoon zijn ingewerkt, zijn van Sint-Mengold wiens relieken zich in de crypte van de collegiale van Hoei bevinden. Daarnaast zijn er ook relieken van Sint-Elisabeth van Thüringen die in 1235 heilig werd verklaard.

 

Chrodo… wie?

Chrodoara zou rond 629-635 geboren zijn en overleden rond 723-730. Ze behoorde tot de adellijke Frankische familie Chrodoin, afkomstig uit de streek ten zuiden van Trier, en was de weduwe van de hertog Bodegisel. De legende vertelt dat Oda, nadat ze haar leven aan het gebed en de minstbedeelden had gewijd, Austrasië verliet en aankwam in Ombret, waar ze haar stok over de Maas gooide en beloofde een heiligdom op te richten daar waar hij zou vallen. Adagisel-Grimo, haar neef, meldt in zijn testament uit 634: ‘De wijngaarden van de Leiser waarvan ik het vruchtgebruik kreeg van Maximinus van Trier en de wijngaarden die ik eveneens in vruchtgebruik kreeg van de basiliek van Saint-Georges (Sint-Joris) in Amay, waar mijn tante begraven is, moeten na mijn dood naar beide kerken terugkeren.’ Dit testament bevestigt dat Chrodoara wel degelijk werd begraven in de kerk van Amay en dat de wijnbouw, een Romeinse erfenis, nog bloeide op de oevers van de Moezel-Saar- Ruwer en van de Maas. Een van de twee inscripties vermeldt dat de overledene belangrijke schenkingen deed aan de gemeenschap waarvan ze na het overlijden van haar echtgenoot waarschijnlijk abdis was.

À lire aussi

Your opinion counts