Wallonië verbergt tal van schatten, slechts bekend bij een handvol liefhebbers, die u uitnodigen om een reis in tijd en ruimte te maken in onze streken.

Op die reis ontwaren we eeuwen die opgesloten liggen in de verbeelding. Het is een reis naar een tijd waarin de natuur nog geurde, met contrasterend en fel licht, klare en zuivere lucht, heldere en schone rivieren en bronnen. Het leven was kort, heftig, intens… Het was de tijd van de middeleeuwen die ook vandaag nog tot onze verbeelding spreken. Elke ommuring, elk voorwerp uit die tijd is een reliek die van ver tot ons komt. Hun geheimen, begraven in Waalse grond, zijn de vrucht van een wetenschap die na eeuwen werk, intuïtieve creativiteit, ervaring, experimenten en vondsten werd verworven en doorgegeven van meester op leerling.

Hoe is het mogelijk?

Eerst is er vuur nodig. De brandstof is er. Ze wordt aangetroffen op hellingen en in putten. Er is kracht nodig. Het water van de Hoyoux drijft de raderen van de smederijen aan. Er wordt geplet, gerold, gebogen en gehamerd. Aan de oevers van de zijrivieren van de Maas bevinden zich plaatsen waar platen worden geslagen en metaal wordt gekapt, draadtrekkerijen en spijkersmederijen. De tinbewerking van Hoei en de dinanderie zijn de laatste restanten van een grote familie verdwenen ambachten. Tegen het einde van de 12de eeuw wordt steenkool bovengronds ontgonnen. Doorheen de tijd ontstaan er in de Maasvallei putten en tunnels. Er wordt zink gevonden en er wordt geëxperimenteerd met legeringen met koper, wat messing oplevert. Karren en schuiten met ertsen komende van Rammelsberg, Kutna Hora in Bohemen en Cornwall komen samen in de Maasvallei… De ladingen worden afgezet in Luik, Hoei, Flémalle om de werkplaatsen van smeden en edelsmeden te bevoorraden.

Klokken- en kanonnengieterijen

Eeuwenlang geeft Wallonië het sein voor de aanval en slaat het alarm, sublimeert het relikwieën en slijpt het bajonetten, smeedt het vloerplaten voor karren en kalibreert het kanonnen. Van staalplaten voor auto’s tot het bekken voor de doopvont van Reinier van Hoei, eeuwen na elkaar getuigt men van en wijdt men zich aan de beheersing van de metaalkunde in al haar vormen. De kunst van de smederij draagt die van de goudsmederij. De ambachtsman wordt kunstenaar en ontwerpt en vervaardigt alle religieuze kunstobjecten. De gezichten van leerlingen en meesters zijn allang vervaagd, hun handen stil. Met kracht en precisie hebben ze gedurende ontelbare uren materiaal bewerkt om spreukbanden, staurotheken, puntgevels van lipsanotheken en andere antropomorfe reliekschrijnen na te laten… Van werkplaatsen van edelsmeden in de Maasvallei zoals deze in de rue Lulay-des-fèbvres te Luik blijven slechts de overblijfselen bewaard. Plunderingen, diefstal, verwoesting, oorlog, moordpar t ijen… het wrede menselijke beest laat een spoor van vernieling na en neemt de kostbare metalen mee als oorlogsbuit.

Twee glorierijke eeuwen

Een na een komen de overlevenden van de kruistochten terug, een schim van wie ze ooit waren. Sommigen overleven door relieken en kostbare stenen geplunderd in het Oosten door te verkopen. De meesten onderhandelen tegen hoge prijzen over ‘geredde relieken’. Alles samen kunnen met de overblijfselen van het Heilig Kruis alle gebinten van alle westerse kathedralen worden gemaakt, de lijkwades van Turijn wapperen in de wind en de beenderen van de apostelen vullen hele knekelvelden… Maar dat is onbelangrijk. Het is de tijd van de kathedralen, er moeten pelgrims worden aangetrokken, er moet boete worden gedaan, want de ketters sluipen rond en de massa moet onder controle worden gehouden. De bouw van de kathedralen is reeds begonnen: Notre- Dame van Chartres in 1134, Notre-Dame van Parijs in 1163, Notre-Dame van Straatsburg in 1176, Kathedraal Notre- Dame-et-Saint-Lambert van Luik in 1185… De Compagnons du Devoir zitten niet om werk verlegen.

Enkele eeuwen later beschrijft Victor Hugo het lyrische decor van Flémalle dat wordt overspoeld door de sinds 1838 opkomende industrie. Achter het licht van dit romantische tafereel gaan arbeiders schuil, kinderen aan het werk en een knowhow op gebied van metaalbewerking opgebouwd door eeuwenlang zwoegen. De Maasvallei is dan één lange aaneenschakeling van werkplaatsen die samen e e n enorme f a br i e k v o rmen . Tegenwoordig slapen de vuurdraken langs de oevers van de Maas een na een in en rest er alleen nog een vergeten echo van smederijen en werkplaatsen