De Geschiedenis is hier langsgekomen en heeft een trieste inventaris nagelaten: het historische centrum van Bergen is getekend door plunderingen, diefstallen en vernieling. Waarschijnlijk haalde de stad uit die drama’s de energie voor haar erg levendige folklore die haar erfgoed een verrassende vitaliteit geeft.

Er zijn maar een paar sporen die verwijzen naar wat de middeleeuwse reliekhouder van Sint-Waltrudis (612-688) geweest zou zijn. We weten dat Margaretha van Constantinopel in 1250 het hoofd van de heilige van een luxueuze kist voorzag en dat Filips de Goede in 1451, tijdens de bijeenkomst van het Gulden Vlies in Bergen, een reliekhouder schonk aan de kerkschat.

In de Napoleontische tijd komen als bij wonder enkele stukken boven water. De relieken van de heilige worden in 1804 in een koffer uit verguld hout geplaatst en blijven daar tot 1887, het jaar waarin de geboorte twaalf eeuwen voordien van Sint-Waltrudis, stichtster van de stad Bergen, wordt gevierd. Dan wordt er beslist aan de Luikse edelsmid J. Wilmotte de taak toe te vertrouwen een reliekschrijn te maken geïnspireerd op de middeleeuwse traditie.

Na de excessen van de Franse Revolutie in 1789 verklaart Victor Hugo de oorlog aan de vernietigers van het middeleeuwse patrimonium. Het begrip bescherming en ‘klassering’ van het patrimonium is een nieuw idee dat slechts in het begin van de 20ste eeuw kracht van wet zal krijgen.

Maar in Bergen heeft de verspreiding van een groot deel van de schat de noodzaak aangewakkerd haar weer betekenis te geven door oude riten nieuw leven in te blazen. Op de zaterdag voor Drievuldigheidszondag vult de massa de collegiale voor de traditionele ceremonie van het ‘neerlaten van het reliekschrijn’, het startschot voor het begin van de feestelijkheden waarvan de oorsprong teruggaat tot 1349. In dat jaar besloten de inwoners van Bergen en Soignies (Zinnik) de reliekschrijnen van de twee patroonheiligen van Henegouwen, Sint-Waltrudis en Sint- Vincentius, samen te laten rondgaan om dankzij hun voorspraak een einde te maken aan de pestepidemie die de streek toen teisterde. Zo ontstond de traditie van de jaarlijkse processie ter ere van Sint- Waltrudis uit dankbaarheid voor de verkregen genade. Sinds 1352 gaat de stoet uit op Drievuldigheidszondag (zie WAW nr.20).

De kunstenaar ontwierp een kerk met transept, pinakels en kruin, 146,5 cm lang, 42,5 cm breed en 108 cm hoog, uit verguld koper en messing, versierd met edelstenen en halfedelstenen, emailwerk en cabochons. De klassieke enscenering van dit soort werken toont op de puntzijden Christus en de Maagd met Kind. Aan de zijkanten enerzijds de groep met Sint-Waltrudis en haar dochters en anderzijds Sint-Vincentius met zijn zonen, elk vergezeld door zes apostelen. Aan de binnenkant bevindt zich een loden rol uit 1250 met daarop de gegraveerde tekst van de scheiding van hoofd en lichaam van de heilige; geschriften uit 1250, 1313, 1804 en 1887 en drie lijkwaden die waarschijnlijk hebben gediend bij de overbrengingen in 1157, 1313 en 1804. Twee zakken bevatten lichaamsstof. Het belangrijkste stuk is een lederen zak met daarin alle beenderen van het lichaam van Sint-Waltrudis gewikkeld in een zijden doek in groen en wit.

De schatkamer van de collegiale van Bergen stelt behalve het reliekschrijn van Sint-Waltrudis ook ‘La Benoîte Affique’ tentoon, een broche waarmee Sint-Waltrudis haar mantel dicht zou hebben gespeld. Een gouden ring met donkerblauwe edelsteen die aan de heilige zou hebben toebehoord, deed dienst als bisschopsring van de eerste bisschop van Doornik na het Concordaat. Deze ronde steen in diepdruktechniek gezet in goud en kostbare edelstenen had de waarde van een reliek. Een vitrine toont een collectie van 22 kelken (14de – 19de eeuw) die getuigen van de evolutie van de kunst van de edelsmeden in de loop der eeuwen. De schatkamer bevat nog tal van oude reliekhouders, waaronder de boot van Saint-Julien, een uitzonderlijk stuk van de edelsmeedkunst in Bergen uit 1776.

In een andere vitrine staan kostbare reliekhouders van de 12de tot de 17de eeuw, waaronder de reliekhouder van het Kruis uit de 12de eeuw, veranderd in een monstrans in de 14de eeuw; de reliekhouder van Sint-Vincentius uit de 14de eeuw, toegeschreven aan de school van broeder Hugo d’Oignies; de reliekhouder van Sint-Waltrudis uit de 15de eeuw door Laurent Herbault, edelsmid van het kapittel. De kleine reliekhouder van het Heilig Bloed zou afkomstig kunnen zijn van een groter geheel, een gift van Willem, graaf van Henegouwen in 1323. Filips de Goede zou het ook aan Sint-Waltrudis kunnen hebben geschonken in 1451 ter gelegenheid van het achtste kapittel van het Gulden Vlies. Bergen is daardoor een van de steden die werden vereerd met de aanwezigheid van deze ridderorde met Europees karakter. De schat van de orde bleef in het bezit van de Habsburgers en is tentoongesteld in de Schatzkammer in Wenen.

informatie

Maison du Tourisme de Mons
Rue du Chapitre, 1
B-7000 Mons

Lekker eten

Les Gribaumonts
Rue d’Havré 95, B-7000 Mons
Monte & Mare
Rue d’Havré 44, B-7000 Mons
Ciao Ciao
Rue Fernand Maréchal 50, B-7000 Mons
La Table des Matières
Rue du Grand Trou Oudart 16, B-7000 Mons