Waw magazine

Waw magazine

Menu
© Alain Voisot

Uitverkoren door
de UNESCO

  • Dossier
Wallonie  / Doornik

Door Alain Voisot

“Deze stad is voor Wallonië wat Brugge is voor Vlaanderen”, stelt kunsthistoricus Louis Pirard, die Doornik op voet van gelijkheid plaatst met de historische steden van Vlaanderen.

Na de verwoestende bombardementen in 1940 werd de stad identiek heropgebouwd, maar het patina van de tijd is verdwenen. Alleen de kathedraal bleef als bij wonder gespaard in de vlammenzee. Het was de laatste episode in een lange en bewogen geschiedenis. Vandaag draait alles rond de kathedraal, het vlaggenschip van Picardisch Wallonië. In de 12de eeuw wordt de laatste hand gelegd aan een nieuwe kathedraal in romaanse stijl. Het is de vijfde die op de funderingen van heiligdommen uit de 5de en 9de eeuw wordt gebouwd. Vanuit de lucht bekeken heb je de indruk dat er twee kathedralen tegenover elkaar staan. 

Doornik, hoofdstad van Frankrijk

Ze was inderdaad de hoofdstad van de Franken, samen met Noyon. Onder invloed van Etienne d’Orléans, of de Tournai, een dynamisch hervormer, bereikt de stad het toppunt van haar roem. Deze Etienne is niemand minder dan de peter van de Franse koning Philippe-Auguste. Hij beschikt dus over alle middelen om zijn kathedraal van een prestigieuze reliekhouder te voorzien. Hiertoe doet hij een beroep op een van de grootste kunstenaars van zijn tijd, Nicolaas van Verdun (zie kader). Hij zal het schrijn van Onze-Lieve-Vrouw vervaardigen, zo genoemd omdat het dient als schatkist voor verschillende relieken van de aan Onze- Lieve-Vrouw gewijde kathedraal.

De roeping van Doornik als hoofdstad blijkt ook uit de afmetingen van de kathedraal: de torens zijn 87 meter hoog, hoger dus dan die van de Notre-Dame-kathedraal van Parijs die slechts 69 meter hoog zijn. Ze is ook 134 meter lang, tegenover 120 meter voor haar Parijse tegenhanger.

Maar het lot besliste er anders over. Stel u voor dat Doornik hoofdstad van Frankrijk zou zijn… Moeskroen zou dan de wijk ‘La Défense’ zijn, Rijsel, Roubaix en Tourcoing de banlieues met problemen, de Triomfboog zou in Froyenne staan, de Mont Saint- Aubert zou Montmartre zijn en de vliegtuigen zouden landen in Ronse-Charles-de- Gaulle.

In de kleine schatkamer van de kathedraal verdringen verschillende stukken elkaar. Deze koffer uit zilver en verguld koper is 1,15 x 0,50 m x 0,87 m groot en is een anoniem werk uit de eerste helft van de 13de eeuw, bedoeld om de relieken van de heilige Eleutherius te bevatten, de eerste bisschop van Doornik. Ze werden er geplaatst na het pauselijke legaat van Odo van Tusculum en de bisschop van Marvis op 25 augustus 1247. Het schrijn werd eerst tentoongesteld bij het grote altaar van het nieuwe gotische koor.

Rond 1350 liet de deken van het kapittel, Simon du Portail, achter het grote altaar een koperen tafel op negen zuilen oprichten voor het schrijn. De kanunniken droegen het schrijn in processie bij elke ramp, of dat nu hongersnood, epidemieën of overstromingen door het zwellen van de Schelde waren. Zoals in 1340 bij het begin van de Honderdjarige Oorlog. Maar ook in 1409 toen het Concilie van Pisa deed hopen dat het groot Westers Schisma zou kunnen worden beslecht of nog in 1429, zodra men in Doornik wist dat Jeanne d’Arc erin was geslaagd Karel VII te laten kronen in Reims, de aartsbisschopsstad van Doornik. Dan weer in december 1581 toen de stad werd ingenomen door Alexander Farnese of in 1620 bij het begin van de Dertigjarige Oorlog. In 1794, aan de vooravond van de invasie van de revolutionairen, vroeg de burgerlijke overheid dat de relieken van de heilige Eleutherius in een processie zouden rondgaan.

 

Nicolas van Verdun

Nicolaas van Verdun is niet de eerste de beste, niet in zijn tijd en niet in de onze. Deze actieve edelsmid zou in 1130 in Verdun zijn geboren. Tijdens de laatste 25 jaar van zijn leven heeft deze beeldhouwer, edelsmid en emailleur uit Lotharingen meerdere kunstwerken gemaakt, waarvan er slechts drie meer overblijven die met zekerheid aan hem kunnen worden toegeschreven. In 1183 signeert hij een reeks van 51 medaillons met afbeeldingen in email uit het Oude en het Nieuwe Testament, aangevuld met 22 engelen, 22 profeten en 14 deugden. Deze juweeltjes zijn bedoeld als versiering voor een ambo waar Schriftlezingen worden gedaan en de preek wordt gehouden. De ambo is nu een drieluik dat kan worden bezichtigd in de kloosterkerk van Klosterneuburg, ten noorden van Wenen. In 1184 bevindt Nicolaas van Verdun zich in Keulen, waar hij meewerkt aan het Driekoningenschrijn van de kathedraal. Ook het reliekschrijn van Sint-Annone in de Sint-Michielsabdij in Siegburg wordt aan hem toegeschreven. De kunstenaar overlijdt in 1205 in Doornik, nadat hij voor de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal daar een reliekschrijn heeft gemaakt dat beschouwd wordt als een van zijn belangrijkste werken en als een hoogtepunt van de stijl die rond 1200 die de overgang tussen de romaanse stijl en de gotiek inluidt.

 

Een wel heel gewilde schat

Kanunnik Pierre-Louis Navez, conservator van de schatkamer van de kathedraal van Doornik, werd al vaak beproefd. Herinner u hoe op een voormiddag in 2008 twee mannen gewapend met geweren, een moker en een honkbalknuppel de schatkamer overvielen. Ze bedreigden de drie aanwezigen met geweld vooraleer de vitrines leeg te roven. De misdadigers ontvreemdden talrijke voorwerpen van onschatbare waarde. Het meest waardevolle stuk was het Byzantijnse kruis dat op zichzelf zo waardevol was dat de daders van de overval uiteindelijk contact opnamen met de kanunnik om over een ‘schikking’ te onderhandelen. Gezien de bekendheid van het stuk durfde niemand het te helen wegens het risico in een netwerk te belanden dat gemakkelijk kon worden gecorrumpeerd door de verzekeringspremie. In het slechtste geval zouden losse onderdelen van het Byzantijnse kruis worden verkocht tegen belachelijk lage prijzen vergeleken met het genomen risico. Kanunnik Navez geeft toe dat bepaalde stukken clandestien en zonder voorwaarden werden teruggegeven. Maar sommige mensen lieten zich daar niet door ontmoedigen. In september 2012 vond een nieuwe poging tot diefstal plaats, gelukkig zonder succes. De veiligheidsmaatregelen deden hun werk en de liefhebbers van oude kunst moesten met lege handen vertrekken. Het is een beetje triest, maar het is wel een flagrant bewijs van de onschatbare rijkdom van ons patrimonium. Weliswaar een absurd bewijs…

À lire aussi

Your opinion counts